سنگ‌‌‌‌‌‌‌ نگاري، ژئو شيمي و جايگاه زمين‌ ساختي سنگ‌‌ هاي آتشفشاني ترشيري منطقه بشگز (شمال باختر سربيشه، خراسان جنوبي)

Petrography, geochemistry and tectonic setting of Tertiary volcanic rocks in the Boshgaz area northwest of Sarbisheh, Southern Khorasan

در منطقه بشگز در 50 كيلومتري شمال‌‌‌‌‌‌‌‌ باختر سربيشه و در حاشيه خاوري بلوك لوت،‌ واحدهاي گدازه‌‌اي ترشيري با تركيب آندزيت ‌‌‌‌بازالتي، آندزيت و داسيت رخنمون دارند. بافت چيره اين سنگ­ها،­ پورفيري با زمينه ميكروليتي- شيشه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اي، گلومروپورفيري و حفره‌اي است. كاني‌‌‌‌هاي اصلي در گدازه­هاي آندزيتي شامل پلاژيوكلاز، پيروكسن، آمفيبول، بيوتيت و در داسيت­ها شامل پلاژيوكلاز، كواتز، آمفيبول و بيوتيت هستند. بررسي‌‌هاي ژئوشيميايي نشان مي‌‌‌دهد كه اين سنگ‌‌ها، ماهيت كالك‌آلكالن پتاسيم متوسط تا بالا دارند. غني‌شدگي Sr، Zr، Cs، Th، K، تهيشدگي Nb، Ti، P، Ba و غني­شدگي LREE نسبت به HREE در نمونه‌هاي بررسي شده، بيانگر شكل‌‌‌‌‌گيري آنها در محيط وابسته به فرورانش و حاشيه فعال قاره­اي است. بر پايه نمودار نسبت‌هاي عناصر كمياب، سنگ‌‌هاي آتشفشاني منطقه بشگز در گستره كمان‌هاي آتشفشاني جوان يا مراحل آغازين فرورانش واقع شده‌اند. ميزان Mg# در سنگ‌‌هاي آتشفشاني منطقه بشگز بهطور ميانگين حدود 48 است كه بيانگر نقش اجزاي گوشته‌اي در تشكيل آنهاست. نسبت­ پايين Sm/Yb (كمتر از 2/5) در گدازه­هاي بررسي ­شده، بيانگر نبود گارنت در منشأ است. نسبت پايين Zr/Ba (ميانگين0/34) و نسبت La/Nb بالا (2.22-3.19) در گدازه­هاي منطقه مورد مطالعه، نشان‌دهنده خاستگاه گوشته سنگكرهاي است. نمودارهاي نسبت MREE/HREE، نشان از اين دارد كه گدازه­هاي منطقه بشگز در قلمرو رخساره اسپينل لرزوليت فلوگوپيت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دار جاي مي‌گيرند. نسبت پايين Ba/Rb )(<20و نسبت‌ بالاي Rb/Sr (>0.1، حضور فلوگوپيت را در منشأ تاييد مي­كند. الگوي يكنواخت عناصر خاكي كمياب و مقادير متوسط LaN/LuN (8-14در سنگ­هاي حدواسط و اسيدي بشگز، بيانگر ارتباط ژنتيكي آنهاست.

In the Boshgaz area in 50 kilometers northwest of Sarbisheh and eastern margin of Lut block, Tertiary volcanic rocks with basaltic andesite, andesite and dacite composition are cropped out. The main texture of these rocks are porphyry with microlithic-glass groundmass, glomeroporphyritic and vesicular. The main minerals in andesite lavas are plagioclase, pyroxene, amphibole and biotite and in dacites are plagioclase, quartz, amphibole and biotite. Geochemical investigations show that these rocks have medium to high-K calk alkaline nature. Enrichment of Sr, Zr, Cs, Th, K, depletion of Nb, Ti, P, Ba and enrichment of LREE relative to HREE in the studied rocks show that these rocks are related to a subduction zone and active continental margin setting. On the basis of trace elements diagrams, volcanic rocks of the Boshgaz area are formed in an immature arc or early stage of subdution. Mg# values in volcanic rocks of the Boshgaz area are ~48 indicating the role of mantle constituents in their formation. Low ratio of Sm/Yb(<2.5) in the studied lavas show absence of garnet in the source. Low ratio of Zr/Ba (average 0.34) and high ratio of La/Nb (2.22-3.19) for the studied lavas are characteristics of lithospheric mantle source. MREE/HREE diagrams show that lavas of the Boshgaz area originated from spinel-phlogopite lherzolite. Low ratio of Ba/Rb (<20) and high ratio of Rb/Sr (>0.1), support the existence of phlogopite in the source. The uniform pattern of REEs and medium values of La N /Lu N (8-14)inintermediate and acidic rocks of Boshgaz indicate genetic relationbetween them.