فرايند دولوميتي‌ شدن و ارتباط آن با رخساره‌هاي رسوبي و كيفيت مخزني سازندهاي دالان بالايي و كنگان در ناحيه جنوب خاور خليج ‌فارس

Dolomitization and its relationship with sedimentary facies and reservoir quality of the upper Dalan and Kangan formations in southeast district of the Persian Gulf

سازندهاي دالان بالايي و كنگان با سن پرمين پسين - ترياس پيشين به عنوان سنگ­ هاي مخزن اصلي برخي ميادين خليج فارس شناخته مي­شوند. اين سازندها با توالي كربناته - تبخيري، متشكل از رخساره­ هاي پشته­ سدي، لاگون و پهنه كشندي هستند كه در بخش ­هاي كم­ژرفاي يك محيط رمپ كربناته و در شرايط آب و هوايي گرم و خشك گسترش پيدا كرده­اند. در اين رخساره ­ها، دولوميتي ­شدن فرايند دياژنزي متداولي است كه از ديد چگونگي تشكيل و توزيع و ارتباط آن با كيفيت مخزني در اين نوشتار مطالعه و بحث شده است. اين فرايند با توجه به ويژگي­ هاي بافتي اوليه و نيز تأثير فرايندهاي انحلال و سيماني­ شدن انيدريت، تأثير متفاوتي بر ويژگي­ هاي مخزن دارد. بيشتر دولوميت ­ها به­صورت جانشيني و بخشي ناچيزي نيز به ­صورت سيمان گسترش دارند. دولوميت­هاي جانشيني ريز­بلور در رخساره­هاي گل­غالب پهنه كشندي، تحت شرايط تبخير سطحي و تغليظ آب‌هاي منفذي طي دياژنز اوليه شكل گرفته ­اند. در صورتي كه دولوميت­ هاي جانشيني ­در رخساره­هاي دانهغالب،­ به ­صورت حفظ ­كننده و تخريب­ كننده فابريك بر اثر نفوذ شورابه هاي تبخيري طي دياژنز تدفيني تشكيل شده­اند. در اين رخساره­ها انيدريت به‌صورت سيمان كومه­اي و فراگير گسترش دارد.­ رخساره ­هاي­ دولوميتي با سيمان انيدريت فراگير، مانند رخساره­ هاي ريزبلور پهنه كشندي كيفيت مخزني پاييني دارند. رخساره ­هاي دولوميتي با سيمان انيدريت كوم ه­اي و رخساره­هاي با دولوميت جانشيني­ درشت‌بلور كيفيت مخزني بالاتري دارند. نتايج نشان مي­دهد كه فرايند دولوميتي ­شدن در صورتي كه با ايجاد بلورهاي درشت به ­صورت تخريبكننده فابريك بهويژه درون رخساره ­هاي دانه غالب همراه بوده، نقش مؤثري در بهبود كيفيت مخزني داشته است.

The Upper Dalan and Kangan formations with the late Permian- early Triassic age are considered as the main reservoir rocks of some fields in the Persian Gulf. These formations with carbonate-evaporate interval are composed of shoal, lagoon and tidal flat facies deposited in shallow parts of a carbonate ramp under the warm and arid climate condition. In these facies, dolomitization is a common diagenetic process which has been discussed in terms of the formation, distribution and its relationship with the reservoir quality. This process with regard to the original sedimentary properties, and also the effect of such diagenetic processes as dissolution and anhydrite cementation, has different effect on the reservoir characteristics. Dolomite has been mainly distributed as replacement with an insignificant part as cement. Fine crystalline replacive dolomites in mud dominated facies of tidal flats, have been formed by surface evaporation and pore water concentration in early diagenesis. In contrast, replacive dolomites in grain dominated facies, as fabric selective and non-fabric selective, have been developed by the effect of evaporate brines penetration during the burial diagenesis. In these facies, anhydrite has been formed as patchy and pervasive cement. Dolomitic facies with pervasive anhydrite, similar to fine crystalline facies of tidal flats, show low reservoir quality. Dolomitic facies with patchy anhydrite and also coarse crystalline replacive dolomites have higher reservoir quality. The results show that dolomitization when is associated with development of fabric destructive and coarse replacement dolomites, especially within the grain dominated facies, has an effective role on reservoir quality improvement.