بررسي رابطة بين خوش‌خوراكي و كيفيت علوفة برخي گياهان مرتعي (مطالعة موردي: مراتع كرسنك استان چهارمحال و بختياري)

Investigation on Relationship between Palatability and Forage Quality in some of Rangeland Plants Case Study: Karsanak rangelands of Chaharmahal-va-Bakhtiari Province

خوش‌خوراكي عبارت است از مجموعه عوامل فيزيكي و شيميايي ِگياه كه دام را به خوردن يا نخوردنِ يك گياه ترغيب ميكند. اين تحقيق تلاشي است در ارائة شاخصي به عنوان معرّف خوش‌خوراكي گياهان مرتعي. بدين منظور، رابطة بين خوش‌خوراكي و كيفيت علوفة گياهان مرتعي در مراتع كرسنك استان چهارمحال و بختياري بررسي شد. نخست تركيب گياهي هر يك از گياهان بر مبناي پوشش تاجي و توليد به روش نمونه‌برداري تصادفي سيستماتيك (در هر تيپ گياهي 2 ترانسكت 200 متري و در طول هر ترانسكت 15 پلات) و رژيم غذايي دام‌ها (گوسفند و بز) به روش زمان‌سنجي تعيين شد. سپس، شاخص انتخاب هر يك از گونه‌هاي گياهي توسط گوسفند و بز تعيين شد. در مرحلة بعد، كيفيت علوفة گونه هاي غالب رژيم غذايي دامها با اندازهگيري درصد CP، درصد ADF، ميزان DMD و ME تعيين شد. در پايان، رابطة همبستگي بين شاخص هاي كيفيت علوفه (متغيرهاي مستقل) و شاخص انتخاب هر يك از گونه‌هاي گياهي توسط گوسفند و بز (متغير وابسته)، با استفاده از نرم‌افزار SPSS (Ver.15)، تعيين و تجزيه و تحليل شد. بر اساس نتايجِ اين پژوهش، از بين شاخص‌هاي كيفيت علوفه، فيبر جدا‌شده در اسيد ((ADF، هضم‌پذيري مادة خشك (DMD)، و انرژي متابوليسمي با شاخص انتخاب هر يك از گونه‌هاي گياهي توسط گوسفند (بر حسب هم درصد تاج پوشش و هم توليد) رابطة معنيداري (P ≤0.05) نشان دادند. اما بين شاخص هاي كيفيت علوفة گياهان با شاخص انتخاب هر يك از گونه‌هاي گياهي توسط بز (بر حسب درصد تاج پوشش و توليد) رابطة معني‌داري (P ≤0.05)يافت نشد. با توجه به نتايج به‌دست‌آمده، كيفيت علوفه را مي‌توان، با توجه به نوع دام، شاخصي از خصوصيات شيميايي گياهان مرتعي، در تعيين خوش‌خوراكي آن‌ها، برشمرد. بنابراين، با توجه به ضرورتِ تعيين كيفيت گياهان مرتعي ـ برآورد ظرفيت چرا و خوش‌خوراكي گونه هاي مرتعي ـ ضروري است براي تعيين كيفيت گونه‌هاي مرتعي كوششي انجام پذيرد.

Abstract>Palatability includes plants physical and chemical property that encourages an animal selecta plant for grazing. This study is an attempt for intruducing an indicator for determining thepalatability of rangeland plants. To do this, the relationship between palatability and foragequality of rangeland plants in Karsanak rangelands of the Chaharmahal-va-Bakhtiari provincewas studied. First, plant composition based on plant canopy cover and production wasdetermined using of the systematic random sampling method (in each plant type there are2 transects of 200 m and 15 plots along each transect). Also, the percentage of present eachplant in the livestock diet (sheep and goat) was determined using the filming method. Then,the selection index of each plant species by sheep and goat was determined. In the next stage,the forage quality of some plant species was determined by determining the percentage ofCP, ADF, DMD and ME. Finally, the relationship between plant quality indices (independentvariables) and the selection index of plant species by sheep and goats (dependent variable)was determined using the SPSS software (Ver.15). Results showed that there is a significantrelationship between the selection index of each species (both percentage canopy cover andproduction) and ADF, DMD, and ME by the sheep (P ≤0.05). However, such a significantrelationship was not found for CP. And, there is not a significant relationship between theselection index of each species (both percentage canopy cover and production) and ADF,DMD, ME and CP by the goat (P ≤0.05). Considering the results, the quality of forage can be an indicator in determining their palatability.