بررسي كاني شناسي رسوبات بستر رودخانه حوزه آبخيز شفارود گيلان به منظور تعيين ميزان فرسايش پذيري و رسوب زايي

Mineralogy Investigation of Sediments of Riverbed in Shafarood Watershed, Gilan Province for Determining the Rate of Erosion and Sedimentation

با شناسايي دقيق‌تر سازندها و واحدهاي سنگي حساس به فرسايش مي‌توان راهكارهاي مناسب و به موقع ارائه داد و از فرسايش بي‌رويه آنها جلوگيري كرد. در اين مطالعه، با نمونه‌برداري از پيش تعريف شده از رودخانه‌هاي اصلي و فرعي و انجام عمليات دانه‌بندي با انتخاب غربالهاي شاخص، بررسي كاني‌شناسي بصورت كمّي و كيفي در آزمايشگاه بوسيله بينوكولر انجام شد و در ادامه با استفاده از فرمول، قابليت رسوب‌زايي واحدهاي سنگي هر نمونه رسوب محاسبه شده است. بر اساس نتايج بدست آمده از نمونه‌هاي رسوب، ميانگين قابليت رسوب‌زايي واحدهاي سنگي هر زيرحوضه و همينطور ميانگين قابليت رسوب‌زايي واحدهاي سنگي حوزه آبخيز شفارود مشخص شده است. براي هر زيرحوضه و در نهايت براي كل حوزه آبخيز يك معادله بدست آمده كه در يك طرف Y به‌عنوان مجموعه رسوبات خروجي و در طرف ديگر قابليت رسوب‌زايي هر واحد سنگي به‌عنوان ضريب اهميت آن واحد سنگي مي‌باشد. اين ضرايب بدون بعد بوده و نشان‌دهنده حساسيت واحدهاي سنگي نسبت به فرسايش مي‌باشند. البته هر چه اين عدد بزرگتر باشد حساسيت آن واحد سنگي نسبت به فرسايش بيشتر است. بر اين اساس، نقشه حساسيت به فرسايش واحدهاي سنگي موجود در هر پنج زيرحوضه در محيط ARC GIS تهيه شده است. مطابق ميانگين قابليت رسوب‌زايي بدست آمده از حوزه آبخيز شفارود، واحدهاي مارن، شيل ماسه‌اي تا سيلتي و آهك ماسه‌اي به‌ترتيب بيشترين حساسيت و واحدهاي آهكي، آندزيت- بازالت و شيل توف‌دار كمترين حساسيت را به فرسايش دارند.

More accurate understanding of rock formations and sedimentary units sensitive to erosion willenable us to present appropriate and timely methods in order to prevent accelerated erosion. In thisstudy, through predefined sampling from main and minor channels and granulometric analysisusing index sieves, mineralogical investigation has been performed qualitatively and quantitativelyby binoculars in laboratory. After that, sedimentation potential has been calculated by usingpractical formulas. Then, sedimentation potential of each sedimentary unit has been estimated fromaverage results of sedimentary sample and with this method, sedimentation potential of ShafaroodWatershed has been obtained from average results of five sub basins. An equation has beencalculated for each sub basin and by this, an equation for whole watershed was presented. In thisequation, the Y which refers to the amount of delivered sediments has been placed in one side androck unit coefficients on the other side. The coefficient of each rock unit has a rule in sedimentproduction. These coefficients are dimensionless and demonstrate rock unit sensitivity to erosion.The bigger this value, the more sensitive that rock unit is to erosion. In this way, the map ofsensitivity to erosion for each sub basin has been prepared by using (ARC GIS) software.According to average sedimentation potential of Shafarood Watershed, marl units (Pgf), silty sandyshale (Jsh) and sandy limestone (Kusl), have respectively the highest sensitivity and limestone units(P), andesite - basalt (Pev) and tuffy shale (V) have the least sensitivity to the erosion.