كليدواژه :
گرمايش جهاني , بيابان‌زايي و بارش , تبخير و تعرق پتانسيل , فائو - پنمن - مانتيث
چكيده فارسي :
كمبود آب، تغيير اقليم يا گرمايش جهاني و گسترش بيابانها سه چالش بزرگ زيستمحيطي پبش روي بشر است. همۀ اين مشكلات داراي اثرات متقابل بر يكديگرند. براي مثال، در بسياري از مناطق، پديدۀ تغيير اقليم موجب بروز خشكساليهاي متناوب و در نتيجه كاهش منابع آبي شده كه در صورت تداوم موجب بياباني شدن مناطق ميگردد. استان يزد با قرار گرفتن در مركز ايران يكي از خشكترين استانهاي كشور محسوب ميشود. مناطق خشك به دليل اكوسيستم شكنندۀ خود در برابر اثرات پديدۀ تغيير اقليم حساسترند. در اين مطالعه بهمنظور بررسي چگونگي اثرگذاري پديدۀ تغيير اقليم بر وقوع خشكساليها در استان يزد، روند وقوع خشكسالي در ايستگاه يزد بين سالهاي 2009-1966 مورد بررسي قرار گرفت. خشكسالي با استفاده از شاخص RDI (Reconnaissance Drought Index) بهعنوان پديدهاي كه نتيجۀ كاهش رطوبت ورودي يا بارش و يا افزايش رطوبت خروجي يا تبخير و تعرق پتانسيل و يا وقوع هر دو اين حالات است، در نظر گرفته شد. سري هاي زماني 3، 6، 9، 12، 18 و 24 ماهه براي اين مطالعه به كار رفت. نتايج نشان داد كه وقوع خشكسالي در يزد در دورۀ آماري مورد نظر روند افزايشي داشته كه ناشي از روند كاهشي بارش و افزايش تبخير و تعرق پتانسيل، بوده است. نتايج نشان داد عليرغم روند كلي افزايش وقوع خشكسالي در دورۀ 2009-1966، بازه زماني 1995-1975 به صورت قابل توجهي ترسال بود كه به دليل كاهش زياد تبخير و تعرق پتانسيل در اين دوره بوده است. بررسي متغيرهاي مؤثر بر تبخير و تعرق نشان داد، عليرغم روند افزايشي دما و ساعات آفتابي در دورة 1995-1975، كاهش سرعت باد و افزايش رطوبت نسبي در اين بازه زماني نسبت به مابقي دورۀ آماري موجب كاهش تبخير و تعرق و در نتيجه مرطوب شدن نسبي يا كاهش خشكسالي در اين دوره (1995-1975) شده است. بنابراين در مطالعۀ خشكسالي اقليمي، علاوه بر دما و بارش، ساير متغيرها نيز مؤثر است و حتي گاهي ممكن است بر اثرات دما و بارش غلبه كند.
چكيده لاتين :
Water scarcity, climate change / global warming, and desertification are three big challenges
which human is facing them. These problems have mutual impacts on each other as well.
For example, in some regions, climate change causes frequent drought occurring which
results in water shortage and consequently, if drought continues, results in desertification.
Arid regions because of their sensitive ecosystem are more susceptible to climate change
effects and Yazd province, located in central Iran, is one of the driest parts of the country.
In this research, to understand how climate change affects droughts in the region, drought
trend in Yazd synoptic station during 1966-2009 is surveyed using nonparametric Mann-
Kendall test. Drought, estimated by Reconnaissance Drought Index (RDI), is considered as
a result of a decrease in input humidity (rainfall), an increase in output moisture (Potential
Evapotranspiration (PET)), or occurring both of them (deficiency in rainfall and higher
PET). The 3, 6, 9, 12, 18, and 24 month time series are applied and the results showed a
rising trend of drought occurring which caused by precipitation decreasing and PET
(calculated by FAO-Penman-Monteith) increasing. In spite of the general drought rising
trend, the 1975-1995 period was remarkably humid rather than the rest of the period
(i.e.1966-2009) which resulted by PET decrease. Analysis of the major parameters affecting
PET revealed that in spite of temperature and sunshine hours increasing in period 1975-
1995, wind speed and relative humidity showed a clear decrease and increase, respectively.
This caused PET decreasing and consequently humidity increasing. In drought analysis
under climate change, therefore, in addition to temperature and rainfall, some other
parameters also may be effective and even overcome temperature and rainfall effects.
