ويژگي‌ هاي ريخت شناسي رسوبات بادي و بادهاي فرساينده دشت سيستان

Morphologic characteristics of aeolian deposits and erosive winds in Sistan plain

فعاليت رسوبات بادي در دشت سيستان خسارت­ هاي زيادي به ساختارهاي زيربنايي وارد مي­ كند. بر همين اساس، پراكنش ويژگي­ هاي ريختي (مرفولوژيك) و وضعيت تثبيت رسوبات بادي در داخل كريدورهاي فرسايشي با استفاده از داده­ هاي ماهواره ­اي و بازديدهاي ميداني و اندازه­ گيري­ هاي زميني در مقياس مناسب تهيه شد. روند تغييرات انرژي باد­هاي فرساينده براساس پتانسيل حمل رسوبات بادي با استفاده از آمار ساعتي سرعت و جهت باد در 6 ايستگاه هواشناسي اطراف دشت سيستان تهيه شد و ميانگين سرعت باد سالانه، پتانسيل حمل ماسه، جهت حركت نهايي ماسه، اندازه ­برداري حمل ماسه و شاخص تغييرپذيري جهت باد محاسبه و با استفاده از مدل مناسب كريجينگ پهنه بندي شدند. نتايج نشان داد كه فعاليت رسوبات بادي در منطقۀ سيستان بيشتر تحت تاثير بادهاي 120 روزه است كه از سطح هامون ­ها و براساس توپوگرافي سطح زمين در داخل چهار دالان فرسايشي صورت مي­ گيرد. بيشتر اشكال تپه­ هاي ماسه ­اي در سيستان در اثر باد يك­ جهته شكل گرفته­ اند كه شامل بارخان، رشتۀ عرضي و پهنه ماسه­ اي است. مقدار فرسايندگي بادها براساس پتانسيل حمل ماسه در مناطق شمالي دشت سيستان و روي هامون ­هاي صابري و برينگك داراي بيشترين مقدار و هرچه به ­سوي مرز شرقي و جنوبي پيش مي ­رود از شدت آن كاسته مي ­شود. مقدار پتانسيل حمل ماسه در ايستگاه زابل 2516 واحد بردارست كه يكي از بالاترين ارقام در بيابان­هاي داخلي جهان مي باشد.

Shifting aeolian dunes damage to infrastructure in Sistan plain. Accordingly, distribution, morphology and fixed and unfixed status of sand dunes in erosive corridors were surveyed by using satellite images and field investigation. Mean wind velocity, average seasonal and annual sand drift potential, resultant drift direction, resultant drift potential and unidirectional index (RDP/DP) were calculated using hourly wind speed and direction data in six meteorological stations around Sistan plain. In addition, temporal and spatial variation of wind energy weremapped using Kriging geostatistical method. The results show that activity of sand dunes matched wind of 120 days which lifted sediment from the dry beds of Hamoun Lake into 4 erosive corridors based on topography which forms Registan sand seas in the southwest Afghanistan. The types of dunes are Barchans, transvers and sheet which is formed by unidirectional wind. The DP decreased from northwest to southeast of region and the value of drift potential in Zabol station was calculated 2516 vector unit that it is one of the highest values in inland deserts of the world.