كاربرد ويژگي هاي رسوب‌ شناسي براي تعيين منشأ تپه‌ هاي ماسه‌ اي حاشيه غربي درياچه اروميه

Study of Sedimentological Characteristics in Determining of Sand Dunes Origin in theWestern Margin of Urmia Lake

شناخت دقيق منشأرسوبات تپه‌هاي ماسه‌اي و تعيين حساسيت آنها به فرسايش از اهميت بالايي برخوردار است كه موجب مي‌گردد فعاليت­هاي اجرايي مبارزه با فرسايش در مناطق حساس‌تر متمركز شود. هدف از پژوهش حاضر بررسي خصوصيات رسوب‌شناسي و طبقه‌بندي تپه‌هاي ماسه‌اي ايجاد شده در حاشيه غربي درياچه اروميه است. در پژوهش، ابتدا نقشه رخساره‌هاي ژئومورفولوژي منطقه تهيه و سپس به ترتيب 21 نمونه از منطقه برداشت و12 نمونه از تپه‌هاي ماسه‌اي (رو و و پشت به باد) برداشت شد. نتايج دانه‌بندي مشخص كرد كه فراواني قطر ذرات در تپه‌هاي ماسه‌اي 125-500 ميكرون است كه نشانة فاصلة حمل كوتاه و نزديك بودن محل برداشت رسوبات است. همچنين جور‌شدگي ذرات در منطقة برداشت رسوب ضعيف و در تپه هاي ماسه‌اي خوب تا متوسط هستند. از نظر چولگي نيز از ذرات خيلي ريز، ريز، متقارن، درشت و خيلي درشت و از نظر پخ شدگي نيز از خيلي پهن، پهن و متوسط متغيرند. نتايج موفورسكوپي دانه‌هاي كوارتز در الك250 ميكرون نيز مشخص كرد كه در رسوب‌هاي تپه‌هاي ماسه‌اي حدود53 % دانه‌ها به صورت هاله و 14/4 % درخشان كه بيانگر تأثير فرايندهاي آبي و حدود40 % دانه‌ها نيز به صورت مات كه نشان از حمل ذرات توسط باد دارند. از نظر مقدار شوري بر اساس طبقه‌بندي بسلر، تپه‌ها در گروه شور و شديدا شور قرار گرفته است كه اين موضوع نشان مي‌دهد بادهاي محلي ذرات ريز نمك را از سمت درياچه ‌اروميه به‌طرف تپه‌ها حمل نموده است. ژسروي سطح درياچه و ايجاد اراضي شور جديد از يك سو و خشك تر شدن اراضي حاشيه مرطوب موجب ايجاد منابع برداشت رسوب و تشكيل تژه ­هاي ماسه اي جديد شده است.

Identification of the origin of sand dunes and determining their sensitivity are very important for combating wind erosion. The main aim of this research is investigating sediment characteristics and classification of sand dunes created at the western margin of Lake Urmia. At the first, geomorphological unit map was prepared, then 21 and 12 surface samples were selected from detachment wind sediments areas and sand dunes, respectively. The results of morphometry showed that frequencies of particle size are 125-500 micron indicated the short distance transport of particles and close to the site of the deposit. Also, sorting index is poor in detachment wind sediments areas and moderate to good in sand dunes. The index of particle skewness is very fine, fine, symmetrical, coarse, and very coarse and the kurtosis index is classified in categories of Platykurtic,Mesokurtic, Leptokurtic and Very Platykurtic. The results of morphoscopic analysis of quartz beads in 250-micron mesh sieve showed that around 53%, 14.4% and 40% segments of the sediment in sand dune were corona, brilliant carried by water and opaque carried by wind, respectively. Based on Besler classification, sand dunes located in saline and extremely saline classes showed that local winds carrying fine salt particles from the Urmia Lake toward sand dunes.