تغييرات توليد اوليه در اثر عوامل پستي و بلندي در مراتع كوهستاني شهرستان نمين

Net primary production variations under the effect of topographic factors in mountain rangelands of Namin county

هدف اين تحقيق بررسي تاثير ارتفاع، شيب، جهات جغرافيايي و شاخص توپوگرافي رطوبت خاك بر توليد اوليه فرم هاي رويشي و كل در مراتع كوهستاني درمنطقه فندوقلوي شهرستان نمين در استان اردبيل بوده است. توليد اوليه (توليد يا زيست توده گياهان بالاي سطح خاك) در پلات هاي يك مترمربعي (180 پلات) در سه طبقه ارتفاعي، شيب، شاخص توپوگرافي و چهار طبقه جهت جغرافيايي به روش قطع و توزين اندازه گيري شد. همبستگي بين فرم هاي رويشي و توليد كل با عوامل انتخاب شده با رگرسيون چند گانه گام به گام تجزيه وتحليل شد و با استفاده از روابط رگرسيوني استخراج شده، نقشه هاي توليد اوليه تهيه شد. نتايج نشان داد بين عوامل پستي و بلندي با توليد اوليه گندميان (0/01>P) و پهن برگان علفي (0/01>P) رابطه معني داري وجود دارد، اما بين توليد اوليه كل با اين عوامل رابطه معني داري مشاهده نشد. بيشترين مقدار توليد اوليه پهن برگان علفي (1584/1 كيلوگرم در هكتار) و توليد اوليه كل (2339/3 كيلوگرم در هكتار) در طبقه ارتفاعي 1564- 1525 متر مشاهده شد و بر توليد اوليه گندميان تاثيري نداشت. توليد اوليه گندميان با شيب رابطه مستقيم داشت، اما توليد اوليه پهن برگان علفي با افزايش شيب كاهش يافت و بر روي توليد اوليه كل تاثيري نداشت. بيشترين مقدار توليد اوليه گندميان (894/3 كيلوگرم در هكتار) و پهن برگان علفي (1875/5 كيلوگرم در هكتار) به ترتيب در جهت جنوب و شمال غربي مشاهده شد. با توجه به تاثير طبقات شاخص توپوگرافي، بيشترين مقدار توليد اوليه گندميان (853/4 كيلوگرم در هكتار) در طبقات اول و بيشترين توليد اوليه پهن برگان علفي (1568/6 كيلوگرم در هكتار) در طبقه سوم مشاهده شد، كه عمدتاً ناشي از شرايط رطوبتي ايجاد شده است. نقشه هاي پيش بيني براي توليد اوليه فرم هاي رويشي امكان پذير بوده و از نظر صحت قابل قبول بودند ولي براي توليد كل ميسر نبود. نتايج اين تحقيق مي تواند در محاسبات توليد اوليه يا زيست توده هوايي و كربن اكوسيستم مورد استفاده قرار گيرد. با توجه به حضور و توليد بيشتر گندميان در مناطق شيبدار و پهن برگان علفي در مناطق با شيب كم در برنامه هاي اصلاح و احياء به اين تطابق بوم شناختي توجه گردد.

The purpose of this study was to determine the effects of altitude، slope، aspect and topographic index on life forms and total net primary production (NPP) in mountains meadows in Fandoghlou in Namin county in Ardabil province. NPP in three altitude، slope، topographic index classes and four aspect classes was estimated using one m2 plots (totally 180 plots) by harvesting and weighting method. Correlation between life forms and total NPP with topographic factors were analyzed using stepwise multivariate regression method and using derived regression equations، the maps of NPP were derived. Results show that different topographic factors has significant effects on forbs (p<0.01) and grasses (p<0.01)، however on total NPP have no significant effects. The highest NPP of forbs (1584/1 Kg/ha) and total NPP (2339/3 Kg/ha) were observed in the second altitude (1525-1564 m) but has no significant effect on grasses. The NPP of grasses show direct relationship with slope، however the NPP of forbs were decreased with the increase of slope and has no significant effect on total NPP. The highest amount of grasses (894/3 kg/ha) and forbs (1875/5 Kg/ha) were observed in the south and northwest aspect، respectively. According to the various classes of topographic index، the maximum amount of grasses (853/4 Kg/ha) were observed in the first classes and the highest NPP of forbs (1568/6 Kg/ha) on the third classes. The results of this study can be used to balance the amount of biomass، carbon، the supply and demand of and to plan for proper rangeland management.