اثر روشهاي مختلف خاك ورزي و مديريت بقاياي گياهي بر عملكرد گندم ديم در منطقه مراغه

Study on the effects of soil tillage methods and crop residue management on wheat grain yield in dry land

حفاظت و مديريت پايدار خاك و بهبود ساختمان آن از طريق افزايش مواد آلي خاك از اهميت ويژه اي برخوردار است. امروزه با عدم مديريت صحيح بقاياي گياهي و استفاده غير اصولي از ادوات شخم موجب تخريب خاك هاي اراضي ديم گرديده است. لذا به منظور حفاظت از خاك و توليد پايدار گندم، اجراي اين طرح تحقيقاتي در موسسه تحقيقات كشاورزي ديم كشور (مراغه) با 5 تيمار در 4 تكرار از سال 1377 به مدت 4 سال زراعي براساس طرح پايه بلوك هاي كامل تصادفي در تناوب آيش - گندم انجام گرفت. تيمارهاي آزمايشي به شرح زير اعمال شد: T1= خرد كردن كاه و كلش و انجام شخم با گاوآهن قلمي در پاييز + استفاده از پنجه غازي در بهار + كاشت با خطي كار در پاييز، T2= خرد كردن كاه و كلش و انجام شخم باگاوآهن بدون صفحه برگردان در پاييز به استفاده از پنجه غازي در بهار + كاشت با خطي كار در پاييز، T3= شاهد (جمع كردن كاه و كلش در پاييز + شخم با گاو آهن بدون صفحه برگردان در بهار به استفاده از هرس بشقابي قبل از كاشت + در پاييز دست پاشي كود و بذر و مخلوط كردن با هرس بشقابي)، T4= جمع كردن كاه و كلش در پاييز + انجام شخم با گاوآهن بدون صفحه برگردان در بهار + استفاده از هرس بشقابي قبل از كاشت + كاشت با خطي كار در پاييز، T5= در پاييز بدون عمليات و در بهار انجام شخم با پنجه غازي + استفاده از هرس دندانه ميخي قبل از كاشت + كاشت با خطي كار در پاييز. كشت گندم رقم آذر 2 به ميزان 160 كيلوگرم در هكتار و كود بر اساس تجزيه خاك محل اجراي طرح براي تمامي تيمارها بطور يكنواخت اعمال گرديد. هر سال و پس از خاتمه اجراي طرح از اعماق 0- 10، 10- 20 و 20- 30 سانتي متر به منظور تعيين ميزان رطوبت و جرم مخصوص ظاهري، نمونه برداري خاك انجام گرفت. كليه داده ها با برنامه آماري - MSTAT C تجزيه واريانس مركب و با آزمون دانكن (DMRT) مقايسه ميانگين شدند. نتايج نشان داد كه تيمارهاي آزمايشي از نظر عملكرد گندم در سطح 1٪ اختلاف معني دار داشتند بطوري كه تيمار T1 با عملكرد گندم 1652 كيلوگرم در هكتار نسبت به ساير تيمارها برتر و داراي بيشترين مقدار رطوبت وزني در محل قرار گيري بذر (در زمان كاشت 21/18% و در مرحله گلدهي گندم 22/94%) بود. جرم مخصوص ظاهري اندازه گيري شده از عمق 10-20 سانتي متري خاك در تيمار T1 برابر با 1/23 گرم بر سانتي متر مكعب بود كه اين تيمار نسبت به ساير تيمارها تراكم و فشردگي كمتري داشت. استنباط گرديد كه خرد كردن كاه و كلش، شخم با گاوآهن قلمي در پاييز و استفاده از پنجه غازي ذخيره رطوبت در خاك را افزايش عملكرد گندم را پايدار و همچنين كاهش جرم مخصوص ظاهري خاك را سبب مي شود.

Sustainable agriculture and soil improvement by organic matter increasing has high importance. Lack of proper crop residue management and unsuitable tillage application eroded dry land. Therefore regarding sustainable agriculture this experiment executed with 5 treatments and 4 replication in RCBD for 4 years in DARI (dry land agricultural research institute). Treatments were: T1= chopping stubble by rotary plow and plowing by chisel plow in fall + ducks foot in spring + planting by seed drill in after fall T2= chopping stubble by rotary plow and plowing by semi-moldboard plow in fall + ducks foot in spring + planting by seed drill in after fall, T3= check (remove stubble in fall + semi-moldboard plow in spring + seed and fertilizer broadcasting by hand and mixing with soil by disk harrow in after fall), T4=remove stubble in fall + semi-moldboard plow in spring + disk harrow before planting + planting by seed drill in after fall, and T5= without tillage in fall + ducks foot in spring + spike tooth harrow before planting and planting by seed drill in after fall. Azar2 wheat cultivar planted by 140 kg/ha and fertilizer applied as soil test results. In each year soil of 0 - 10, 10 - 20 and 20 – 30cm sampled for moisture and bulk density measurement. The results showed that wheat grain yield between treatments were significantly different. T1 treatment with 1452 kg/ha had highest yield and highest moisture in seed bed (18.21% in planting and 22.94% in flowering). Bulk density in 10 – 20 cm soil depth in T1 treatment was 1.23 gr/cm3 that was the lowest bulk density among treatments. It can be concluded that chopping of stubble and chisel plow in autumn and sweep in spring increases soil moisture content, increase crop yield and reduce bulk density of soil.