بررسي تطبيقي پيرنگ در اساطير همسوي شاهنامه و ايلياد (مورد كاوي نبرد رستم و اسفنديار با آشيل و هكتور)

پيرنگ با طرح با پلات داستان، نوعي قاب بندي و نقش مايه است كه وقايع و رويدادهاي پياپي را كه قانون علت و معلولي در آن مستتر باشد در برمي گيرد. پيرنگ، چار چوب داستان را شكل مي دهد و ساختار كنش ها و حوادث داستاني را براساس نظمي خاص و به كمك شخصيت ها پي مي ريزد. بنا بر تعريف ادوارد مورگان فورستر، داستان روايت رويدادهايي است كه در توالي زماني منظم شده باشد. پيرنگ نيز روايت رويدادها است كه در آن بر تصادف تأكيد شده باشد. براي تحليل الگوي پيرنگ يك داستان نظريه هاي متعددي وجود دارد كه از عمده ترين آن ها نظريه هاي «تزوتان تودوروف»، «كلود بر مون» و «گريماس» است كه با ابداع نظام هاي مبتني بر نمايش شكلواره اي براي روابت، هر يك طرحي بر پايه چگونگي روابط بين كوچكترين واحدها پيشنهاد مي كنند. حكومت يوناني باختر در شمال شرقي ايران، نخست در ماوراء النهر و بلخ و آنگاه در دره سند و سپس در دوره پادشاهان سلوكي باعث تاثيرات فرهنگي ماندگار يوناني در ايران و بيش از همه در هنر شده است. در زمره اين تاثيرات حماسه « رستم و اسفنديار » است كه متأثر از اسطوره « آشيل و هكتور » يوناني در ابلياد است. شباهت هاي ميان دو اسطوره به وضوح نشان مي دهد كه طرح هر دو داستان مشابه است. اسفند يار رويين تن به دستور گشتاسب ، شاه ايران ، براي اسارت رستم به زابل مي رود و رستم به باري سيمرغ اسفنديار را از نقطه آسيب پذير چشمانش مي كشد. در ايلياد نيز آشيل روبين تن براي بازپس گيري هلن اسپارتي كه به وسيله پاريس ربوده شده به همراه سپاه يونان به تروا حمله مي كند و در اين نبرد هكتور، برادر پاريس را مي كشد و خود به راهنمايي آپولون با تيري كه به وسيله پاريس بر پاشنه پايش كه نقطه ضعف او است مي خورد كشته مي شود. پژوهش حاضر بر اساس الگوهاي موجود در باب پيرنگ به واكاوي عناصر متشكله هر يك از دو حماسه رستم و اسفنديار و آشيل و هكتور خواهد پرداخت. حاصل اين جستار آن است كه پيرنگ هر دو داستان از شش سلسله متوالي تشكيل مي شود كه هريك به چندين تعادل و قضيه مشابه تقسيم مي گردد و طرح هر دو نيز بر مبناي زمان گاهنامه اي تنظيم شده است.