احساسات ضد روسي در رقّاصة شماخي گوبينو و دوستي خاله خرسه جمالزاده

رقّاصة شماخي، از مجموعه داستانهاي آسيايي گوبينو، حكايتي از سرنوشت تلخ مردم قفقاز پس از جدايي از ايران است. داستان، كشتار مردم روستاي اَاُول توسط روسها و سرنوشت تراژيك بازماندگان اين رويداد را به تصوير مي كشد. دوستي خاله خرسه، از مجموعة يكي بود و يكي نبود جمالزاده، نيز داستان سلطۀ روسيه و به طور غيرمستقيم انگليس در ايران و نقض بيطرفي اين كشور توسط متفقين در طي جنگ جهاني اول ميباشد. داستان همچنين روايتي از مبارزه ناسيوناليستهاي ايراني بر عليه اشغالگران روسي در حوالي كرمانشاه است. اين داستان مانند فارسي شكر است فرصتي به نويسنده مي دهد تا با توسل به اتوبيوگرافي، احساسات ملي گرايانه و ميهن پرستانه خود را بيان كند. هر دو تراژدي، كه به مرگ قهرمان داستان (حبيب الله و اُمِ جهان) ختم مي شوند، در يك شب زمستاني و برفي رخ مي‌دهند و فاعل هر دو روسها هستند. بنابراين، هر دو داستان با نگاهي ضد روسي نگاشته شده اند. جمالزاده در مقدمة مجموعة يكي بود و يكي نبود، دو داستان جنگ تركمن و داستان قنبرعلي، از مجموعه داستانهاي آسيايي گوبينو را به عنوان بهترين داستانهاي فرانسوي معرفي ميكند كه مي تواند جامعه ايران را به بيگانگان بشناساند. با اين وجود، تيپ ها، شخصيت ها و موضوعات مطرح شده در دوستي خاله خرسه و فارسي شكر است بيش از همه آنها را به رقّاصة شماخي نزديك مي كند. هدف از اين تحقيق، پاسخ به اين پرسش است كه با توجه به مقدمۀ يكي بود و يكي نبود آيا مي توان گفت كه جمالزاده دوستي خاله خرسه را تحت تاثير رقّاصة شماخي گوبينو نگاشته است ؟ و اينكه آيا داستان رقّاصة شماخي مي تواند مانند دوستي خاله خرسه بيانگر احساس دروني نويسنده نسبت به روسها باشد ؟ يا اينكه، با توجه به تاكيد فراوان گوبينو بر دو مسئلۀ «نژاد» و «خون» در اين داستان، مي بايست آنرا ناشي از تفكر او راجع به نابرابري نژادهاي انساني دانست؟ در اين مقاله، با بررسي تطبيقي دو داستان به تحليل واكنش دو نويسنده نسبت به دخالت و رفتار خشونت آميز روسها در مناطق اشغالي مي پردازيم.