نقش آقاخان محلاتي و انگليسي ها در بلوچستان

پس از پيروزي هاي ناپلئون بر انگلستان و احساس خطر اين كشور از حمله به هندوستان به عنوان شاهرگ حياتي اقتصاد انگلستان، سياست اين كشور مبني بر ايجاد كمربند امنيتي در مناطق همجوار هند به ويژه سرزمينهاي غرب آن قرار گرفت. بنابراين بلوچستان از نخستين مناطقي بود كه در جريان رقابت هاي دول اروپايي بر سر تسلط بر هند، به عنوان گذرگاه دسترسي به آن سرزمين، اهميت خاصي يافت. در راستاي اهداف سياستمداران انگلستان، در دهه اول قرن ۱۹م كمپاني هند شرقي انگليس، ماموراني را به منظور كسب اطلاعات سياسي، نظامي به بلوچستان فرستاد. علاوه بر اين، مقامات انگليسي براي جلوگيري از توجه حكومت قاجار به هرات و نواحي شرقي همجوار هندوستان از مدعيان و مخالفان حكومت قاجار حمايت نمودند. آقاخان محلاتي رهبر فرقه اسماعيليه از جمله مدعيان حكومت ايران بود كه با پشتيباني مالي و نظامي دولت انگلستان موجبات شورش و اغتشاش در نواحي شرق ايران را ايجاد كرد. وي پس از شكست از قشون حكومت قاجار، نزد دوستان انگليسي خويش به قندهار و سپس هند پناه برد. ويژگي هاي آقاخان محلاتي به عنوان رهبري اقليت ديني با سابقه اي طولاني در معادلات سياسي ايران و ارتباط وي با دولتمردان و دربار قاجار و در نهايت اتكا به پشتوانه اقتصادي نظير هداياي پيروان مذهب اسماعيليه، وي را به عنوان شخصيتي مهم در مناسبات سياسي بدل نمود؛ به گونه اي كه مقامات دولت انگلستان از موقعيت مناسب وي براي دستيابي به اهداف خود به شيوه هاي گوناگون از جمله شورش در نواحي شرق ايران و بلوچستان، نفوذ و كارشكني ميان امراي بلوچ و تحريك آنان براي شورش عليه دولت قاجار، ياري انگلستان در سركوب مقاومتهاي مردمي و توطئه چيني و ايجاد فتنه بهره مند گرديد.