جايگاه معاشرت به معروف در تلطيف قواعد نكاح

عقد نكاح در ميان جوامع بشري و همچنين در اسلام از تقدس و اهميت ويژه اي برخوردار و خداوند در آيات الاحكام توجه زيادي را به آن معطوف داشته است. اين تقدس و جايگاه، موجبات اين را پديد آورده كه بيشتر انديشمندان احكام اين حوزه را تعبدي –توقيفي بدانند. در نتيجه اين امر موجبات جمود در احكام عقد نكاح را در بستر نيازهاي زمان پديد آورده است. به گونه اي كه در پاسخ به امور نوپديد با مشكل برمي خوريم. دراين مقاله، اولا با بررسي هاي انجامي در دسته بندي فقها از ساختار فقه ميبنيم كه نكاح در ابواب معاملي قرار گرفته است و نه در امور عبادي اي؛ مثل نماز، آنگونه كه توقع توقيفي بودن احكام آن انتظار مي رود. هر چه به تقسيم بندي هاي فقهاي متاخر نزديك تر مي شويم، مي بينيم كه تقسيم بندي ها منسجم تر گرديده و جايگاه ويژه اي براي حقوق خانواده در نظر گرفته شده است. همچنين با بررسي اين امر كه نكاح امري امضايي و برخاسته از فطرت بشري است، به اين نتيجه مي رسيم كه چون اصول برخاسته از فطرت اموري ثابت هستند ، پس به تبع تغيير كمتري در احكامش انتظار مي رود. با اين نتيجه براي احكام نكاح بنابر ضرورت هاي ايجادكننده تغيير بايستي معياري باشد كه به اتكاي آن بتوان به مقتضيات زماني و مكاني پاسخ داد. اين معيار را خداوند در آيه 19 سوره نسا تحت عنوان قاعده ي معاشرت به معروف بيان مي فرمايد. در واقع معاشرت به معروف ملاكي براي توازن و تعادل روابط زوجين در پاسخ به امور نوپديد معرفي مي گردد. قضاوت اين قاعده تا جايي است است كه با مقاصد شريعت از وضع نكاح كه رسيدن زوجين به آرامش در كنار يكديگر است، در تناقض نباشد.