افزايش سطح پايداري زيست¬محيطي در كشت گندم در ايران با مديريت ردپاي آب توليد، مصرف و پسماندهاي غذايي گندم و فرآورده¬هاي آن

در اين پژوهش، ردپاي آب گندم در پروسه¬ي توليد، مصرف و اتلاف گندم براي كليه¬ي استان¬هاي كشور ايران در يك بازه-ي 30 ساله در حدفاصل سال¬هاي 2010-1980 محاسبه شد. بدين منظور، با در دست داشتن آمار هواشناسيِ جمع¬آوري شده در 52 ايستگاه سينوپتيك كشور، و آمار زاراعي و نهاده¬هاي مصرفي در طول دوره¬ي بررسي، از مدل آكوآكراپ در تخمين حجم آب آبي و سبز مصرفي در پروسه¬ي توليد گندم در نواحي مختلف كشور بر اساس رابطه¬ي بيلان روزانه استفاده شد. ردپاي آب خاكستري، براي مصرف كودهاي نيتروژنه، فسفره و سموم كشاورزي بدست آمد. همچنين، بر اساس مبادله¬هاي ملي و بين¬المللي، ردپاي آب مصرف گندم، و بر اساس آمار ضايعات گندم، ردپاي آب براي پسماندهاي غذايي گندم محاسبه شد. ايران با توليد 85/5 ميليون تن گندم در سال 1980، به ترتيب، 6/3 و 8/12 ميليارد مترمكعب از منابع آب آبي و سبز خود را مصرف نموده و با مصرف كودهاي نيتروژنه، فسفره و سموم كشاورزي، به ترتيب، نيازمند 8، 7/6 و 1/0 ميليارد مترمكعب آب در رساندن كيفيت منابع آب سطحي و زيرزميني به حداكثر غلظت مجاز آلاينده¬ها بود. 5/91 درصد افزايش در جمعيت كشور، مجموع آب سبز و آبي مصرفي در پروسه¬ي مصرف گندم و فرآورده¬هاي آن را از 4/16 ميليارد مترمكعب در سال 1980 به 1/31 ميليارد مترمكعب در سال 2010 رساند. همچنين، ورود آلاينده¬ها به منابع آبي كشور به دو برابر رسيد. پسماندهاي غذايي، حدود 6 درصد از كل آب مصرفي در مجموع مصارف و ضايعات گندم و فرآورده¬هاي آن را به خود اختصاص داده و مقدار مطلق آن در سال 2010، 7/0 ميليارد مترمكعب بيش¬تر از سال 1980 بود. تحليل¬هاي مكاني نشان مي¬دهد كه مقادير ردپاي آب گندم در كشور يكسان نبوده و نواحي خشك از ديدگاه توليد، و نواحي پرجمعيت از ديدگاه مصرف و پسماندهاي غذايي، ردپاهاي آب بيش¬تري را نسبت به ديگر نواحي داشتند. بر اساس نتايج، دستيابي به محيط زيست پايدار در اراضي كشاورزي، با مديريت همزمان الگوهاي توليد و مصرف امكان¬پذير بوده و اين مهم، با تحليل¬هايي با دقت¬هاي مكاني و زماني بالا ميسر مي¬شود.