اثر پذيري زباني شعر تركي دورة عثماني از شعر فارسي

در آسياي ميانه، تركها از ديرباز با ايرانيان روابط تجاري و سياسي داشتند؛ زبان و ادبيات فارسي و فرهنگ و تمدن ايراني را مي‌شناختند و بدان خو گرفته بودند. پس از نفوذ اسلام در سرزمين‌هاي فرارودان، و مسلمان شدن تركان به دست ايرانيان، ارتباط ميان آنان و ايرانيان به عنوان هم كيش، بيشتر شد. تركها با اقتباس كامل از ساختار و محتواي ادبيات فارسي، ادبيات تركي بعد از اسلام را بنا نهادند؛ به گونه‌اي كه نه تنها واژگان، تركيبها، قالبها و اوزان شعر فارسي را پذيرفتند، بلكه محتواي ادبيات خود را نيز از انديشه‌ها، خلق و خوي و پسند ايراني برگرفتند. ميزان تقليد شعر تركي از شعر فارسي و تشبّه بدان بسيار بالاست به گونه‌اي با جرئت مي‌توان گفت: در اشعار تركي دورة عثماني فقط افعال و ضماير و شناسه‌ها، تركي هستند. مثلاً در يك غزل هفت بيتي از «شيخي» (شاعر قرن نهم هجري) 23 واژه تركي و 54 واژه فارسي وجود دارد كه در ميان واژگان فارسي 11 تركيب اسمي با الگوي دستوري فارسي ديده مي‌شود كه از تركيبات رايج شعر فارسي است: مانند دلِ مسكينِ پريشان، آصف جم قدر و چشمة حيوان. در اين مقاله كوشش بر اين است تا اثر پذيري زباني اشعار تركي عثماني از شعر فارسي بررسي شود. البتّه به صورت گذرا به اثر پذيري محتوايي و ادبي نيز اشاره خواهد شد.