اصول بلاغي لفظي و معنايي مؤثر در زيبايي رباعيات خيام

بررسي زيبايي‌هايي كه در بلاغت رباعيات خيام وجود دارد و باعث زيبايي هر چه بيشتر شعر او شده است مسأله‌اي است كه نويسندگان اين مقاله را بر انجام چنين پژوهشي بر انگيخته است. ازجمله آن زيباييهاي بلاغي طردوعكس، تضاد وتكرار و...است كه بر زيباييشعر خيام–آن چنان كه محتواي زيبايي نيز دارد- افزوده است. از آن جا كه غافلگيري و نتيجه‌گيري در رباعي هم تأثير بسيار در زيبايي شعر خيام دارد، اين مسأله را مدّنظر داشته‌ايم. هدف نويسندگان اين مقاله نشان دادن زيبايي‌هاي ظاهري رباعيات خيام است كه به طرز شگفت انگيزي در زيباتر كردن مضمون هم تاثير بسزايي داشته است. در بسياري از پژوهش‌هايي كه بر مبناي رباعيات خيام انجام گرفته است، به زيباييهاي معنايي پرداخته‌اند و از زيباييهاي لفظي رباعيات سخني نگفتهاند. اين بيتوجهي نشان ميدهد كه اكثر محققين دليل زيبايي اشعار خيام را عوامل معنايي ميدانند. نگارندگان معتقدندكه علاوه بر عوامل معنايي، عوامل لفظي و غافلگيري هم باعث زيبايي اشعار خيام است گرچه عوامل معنايي به دليل تأثير زياد بر مخاطب، او را از توجه به عوامل لفظي بازمي‌دارد. عواملي كه باعث زيبايي شعر خيام شده است به دو دسته عوامل لفظي و معنايي تقسيم مي‌گردد. عوامل لفظي عبارتند از تضاد، تكرار، جناس، مراعات ‌النظير، طرد و عكس و ... و عوامل معنايي كه باعث زيبايي شده است معني زيبا و منحصربه فرد و غافلگيري كه در اكثر رباعيات اتفاق ميافتد زيبايي اشعار را بيشترميكند.آن دسته از رباعياتي كه هردو عامل لفظي و معنايي را با هم در يك رباعي دارند زيباترين رباعيات ميتوان شمرد كه همراه با غافلگيري اين زيبايي دو چندان ميشود