مطالعه ميزان آلودگي جيوه در آب و پلانكتون و ماهي پنجزاري در خوريات بندر ماهشهر

محدوده آبي خور موسي واقع در شمال غرب خليج فارس در استان خوزستان به دليل حضور صنايع مختلف از جمله پتروشيمي، شيلات، بنادر و كشتي راني و تاسيسات نفتي از اهميت ويژه اي برخوردار است. اطلاعات كافي در مورد روند تغييرات جيوه در حلقه هاي مختلف زنجيره غذايي در اين اكوسيستم در دست نيست. هدف از اين تحقيق بررسي غلظت جيوه در آب دريا و حلقه هاي مختلف غذايي خورموسي، شامل پلانكتون ها و ماهيان سطح زي پنجزاري باله نارنجي (Leiognathus bindus) مي باشد. نمونه‌برداري در پنج ايستگاه شامل خوريات پتروشيمي، مجيديه، غزاله، ابوخضير و دورقستان در ماه‌هاي مهر و آبان 1391 صورت گرفت. پس از هضم نمونه ها در آزمايشگاه غلظت جيوه به وسيله دسگاه جذب اتمي به روش بخار سرد سنجش شد. نتايج نشان داد كه با حركت از سطوح پايين غذايي نسبت به سطوح بالاتر غلظت جيوه در موجودات زنده افزايش مي‌يابد. كمترين غلظت جيوه در آب و پس از آن در طح پايين غذايي يعني پلانكتون ها (90 ميكروگرم بر كيلوگرم) مشاهده گرديد. غلظت جيوه در سطح غذايي بالاتر يعني ماهيان پلانكتون خوار پنجزاري 1090 ميكروگرم بر كيلوگرم بود كه مصرف‌كنندگان محسوب مي‌گردند. غلظت جيوه حدودا 10 برابر افزايش يافته است. ميزان جيوه در نمونه آب پلانكتون و ماهي خوريات ماهشهر بيشتر از برخي از مطالعات قبلي و استانداردها است كه نشان از آلودگي منطقه ميدهد. غلظت جيوه در پلانكتون بيش از آب و در ماهي بيش از پلانكتون است همچنين همبستگي هاي قوي و معني داري بين محتواي جيوه در آب دريا و غلطت آن در پلانكتون ها مشاهده شد (P 0.05). علاوه بر آن همبستگي مثبت و معني داري بين غلظت جيوه در پلانكتون ها و ماهي پنجزاري مشاهده گرديد (P 0.05) كه ميتواند دليلي بر وقوع بزرگنمايي زيستي باشد. جيوه در آب و آبزيان خور پتروشيمي و جعفري بكه مجاور پتروشيمي قرار دارند بيشتر است كه نشان دهنده نقش اين صنعت در ايجاد آلودگي است. با دور شدن از اين مجموعه غلظت جيوه در آب و آبزيان كاهش مييابد بطوريكه كمترين جيوه در آب و آبزيان خورهاي دورقستان و ابو خضير مشاهده گرديد. به طور كلي در تمام خوريات مورد مطالعه روند غلظت جيوه به طرف بالاي سطوح غذايي به صورت افزايشي مي‌باشد كه نشان‌دهنده وقوع پديده بزرگنمايي زيستي جيوه در اين خوريات است. نظارت دقيقتر و اعمال شيوه هاي مديريتي دقيقتر براي پيشگيري از ورود جيوه به آبهاي دريايي اين منطقه ضروري و پايش مداوم جيوه در منطقه پيشنهاد ميگردد.