اثر برنامه حركتي اسپارك بر تركيب بدن و مهارت هاي بنيادي كودكان 3 تا 5 سال

1- مقدمه پايه و اساس مهارت هاي تخصصي هر انسان مهارت هاي حركتي بنيادي است. در شش سال نخست زندگي، رشد الگوهاي بنيادي حركت، به سرعت رشد فردي و رسش عصبي عضلاني وابسته است. همزمان با استقرار اين الگوها، تجربه، تمرين و يادگيري بر قابليت ها و توانايي هاي حركتي اثر مي گذارند. الگوهاي حركتي با هم تركيب و به شكل مهارت ورزشي، بخش كاملي از رفتارهاي كودك مي شوند. سال هاي بين سه تا شش سالگي، دقيقا زمان آموزش قبل از دبستان است كه نفوذ و تاثير آن مي تواند دائمي باشد. بنا به عقيده متخصصين رشد حركتي، باليدگي نمي تواند به تنهايي موجب رشد اين مهارت ها شود بلكه عواملي همچون آموزش و تمرين بر رشد آنها موثرند. تركيب بدني يكي از عوامل موثر بر آمادگي جسماني است كه تاثير معني داري بر پاسخ هاي فيزيولوژيك به ورزش دارد. در آزمودني هاي در حال رشد اين موضوع به دليل آنكه رابطه بين تركيب بدني، سن و جنس هر دو تغيير مي كنند اهميت ويژه اي دارد. بنابراين اطلاع از روند تغييرات تركيب بدن در دوران رشد اهميت ويژه اي دارد. يكي از مهمترين عوامل اثرگذار بر رشد، ارائة برنامة آموزشي مناسب رشدي است. شركت كودكان در فعاليت هاي بدني منظم و داراي برنامة مناسب مي تواند فوايدي را براي حفظ سلامت وگسترش مهارت هاي حركتي، مهارت هاي روانشناختي و جمعي آنها در پي داشته باشد. رود و همكاران(2017) رابطة مثبت معناداري بين مهارت حركتي بنيادي دستكاري و شركت در برنامه حركتي ژيمناستيك در كودكان يافتند(4). فولكس و همكاران(2015) رابطة معناداري را بين تبحرحركتي و شركت كودكان3 تا 5 ساله در فعاليت هاي بدني هدفمند مشاهده كردند(5). مورگان و همكاران(2013) برنامه فعاليت جسماني را بر تناسب اندام و افزايش تحرك كودكان دبستاني مثبت ارزيابي كردند. اكبري و همكاران(1392) برنامه حركتي اسپارك را بر رشد مهارت هاي بنيادي مثبت و معنادار ارزيابي كردند(1). صفرزايي و همكاران(1394) برنامه حركتي اسپارك را بر رشد مهارت هاي بنيادي كودكان پسر 6 تا 8 ساله مثبت ارزيابي كردند(2). رضا مستفوي و همكاران(2013) 24 جلسه اجرا برنامه حركتي اسپارك را نسبت به برنامه ژيمناستيك و فعاليت معمول در رشد مهارت هاي حركتي بنيادي كودكان 4 تا 6 سال مثبت ارزيابي كردند. كاظمي و همكاران(1395) اثر 24 جلسه بازيهاي بومي و محلي (برنامة مداخله اي) بر رشد مهارت هاي بنيادي را مثبت و معنادار دانستند(3). 2- روش شناسي هدف از پژوهش حاضر تعيين اثر برنامه حركتي اسپارك بر تركيب بدن و مهارت هاي بنيادي كودكان 3 تا 5 ساله بود. بدين منظور در اين مطالعه نيمه تجربي، 35 كودك (دختر و پسر) 3 تا 5 ساله از مهدكودكي در شهر رشت به عنوان نمونه هاي در دسترس انتخاب شدند. نمونه ها به صورت تصادفي بعد از اجراي پيش آزمون (آزمون مهارت هاي حركتي درشت – ويرايش دوم اولريخ) و اندازه گيري قد و وزن كودكان، جهت به دست آوردن BMI به دو گروه كنترل(17نفر) فعاليت هاي معمول و تجربي(18نفر) اجرا برنامه حركتي اسپارك تقسيم شدند. برنامه حركتي اسپارك كه شامل: برنامه هاي تقويتي، بازي و ورزش براي كودكان است به مدت 2ماه،24 جلسه(8 هفته و هر هفته 3 جلسه و هر جلسه 30 دقيقه) بر روي گروه تجربي انجام گرفت. در هفته نهم پس آزمون و اندازه گيري قد و وزن انجام شد. در اين آزمون براي آزمون فرضيه ها از روش هاي كلموگروف اسميرنوف و تي استيودنت وابسته و كوواريانس استفاده شد. 3- يافته ها نتايج نشان داد كه ميزان تغييرات شاخص توده بدن در بين گروه تجربي و كنترل تفاوت معني داري نداشت (348/ 0≥p ). گروه برنامة حركتي اسپارك در مهارت هاي بنيادي جابه جايي نسبت به گروه كنترل عملكرد بهتري داشتند(0001/ 0≥ p). برنامة حركتي اسپارك نسبت به گروه كنترل تأثير بيشتري بر رشد مهارت هاي دستكاري داشت(0001/ 0≥p). 4- بحث و نتيجه گيري نتايج ميزان تغييرات شاخص توده بدن را بين گروه تجربي و كنترل معني دار نشان نداد. اين يافته ها با نتايج مطالعات هو و همكاران(2017)، لاول و همكاران(2012)، ناتلا و همكاران (2014) ناهمسو بوده است اين محققان يافتند كه مداخلات تمريني توانست BMI كودكان را كاهش بدهد و در كاهش شيوع چاقي موثر باشد. دليل ناهمسو بودن تحقيق حاضر مي تواند مدت زمان كم و حجم تمرينات، در حال رشد بودن كودكان و چاق نبودن آزمودني هادر تحقيق حاضر باشد. ميزان تغييرات مجموع خرده آزمون هاي مهارت هاي دستكاري و جابه جايي در بين گروه تجربي و كنترل تفاوت معني داري داشته است. مهارت هاي بنيادي با نمو و رسش دستگاه عصبي عضلاني پيشرفت مي كند. در طي رشد دستگاه عصبي، راه ها و ارتباط هايي با پيچيدگي هاي روز افزون ميان سلول هاي عصبي برقرار مي شود. فرايند ميلين دار شدن به موازات رسش دستگاه عصبي صورت مي گيرد. با ميلين دار شدن تدريجي راه هاي عصبي موجود بين مغز و عضلات استخوان بندي، كودك در انجام فعاليت هاي حركتي پيچيده توانمندتر مي شود. سلول هاي عصبي كه منظما تحريك مي شوند شاخه هاي دندريتي و غلاف هاي ميليني تازه اي ايجاد مي كنند، ارتباط سيناپسي خودرا افزايش داده و انتقال عصبي كارآمدتري پيدا مي كنند. برنامه حركتي اسپارك نقش محرك را براي سيستم عصبي عضلاني كودكان داشته و موجب رشد و كارآمد تر شدن اين سيستم شده است. علت ديگر همسو بودن با توجه به نظرية سيستم هاي پويا ممكن است به علت تأثير محيط بر رشد مهارت هاي حركتي بنيادي باشد. 5- نتيجه گيري باتوجه به نتايج به دست آمده، برنامه حركتي اسپارك مورد استفاده در تحقيق حاضر مي تواند تجربة حركتي مناسبي براي كودكان باشد. اين برنامه با ايجاد فرصت مناسب براي تمرين و ارائة تكاليف متناسب با رشد حركتي مي تواند در مهد كودك ها براي رشد مهارت هاي حركتي استفاده شود.