خراسـان بزرگ در عصر جامــي

خـراسان كهــن بـراساس كـاوش‌هـا، پـژوهـش‌هـا و بـازيافـت‌هـاي بـاسـتـان ‌شـنـاســان، سـرزميـني اسـت بـي ‌نهـايت باســتاني كـه از ديـرگـاه در آن انسـان بــودوبـاش داشـتـه اسـت. ايـن مـرزوبـوم، مهـد پـيدايـش يـكي از درخـشـان ‌تـرين و كهـن ‌تـريـن تمـدن‌هاي جهـان بـوده، باشــندگان آن داراي تمـدن و فـرهـنگ چـنـديـن هـزار سـالـه مي باشـند و گنجـينه‌هـاي فكـري و مـعـنـوي آن در مـراحـل مخـتـلف به زبان‌ هـا و گويـش‌هـاي گوناگـون نگـارش يافـتــه اسـت.و پـژوهـش‌هــاي شـماري زيـادي از دانـشمـندان بـيانگر اين امر اسـت كه سرزمـين‌هـاي خـراسـان بـاســـتـان و مـاوراءالنهــر زادگاه، تجــلي گـاه و پـرورشـگاه زبان دري (پارسي) بوده اسـت. زبان پارسي دري ريشـه قـديمي دارد، در خـراسـان و فـرارود پـيش از يورش اعـراب به آن سـخـن مي گفـتنـد زبـان دري ... تـاريخ چـيز كـم دو هزارسال [دارد]، در دوره‌ هــاي قـبل از اسلام وجـــود داشـته و در افــغانسـتان [خراسان كهـن] بوجـود آمـده ...كه در اين نوشتـه هرجا سخن از خراسان مي رود مـراد خراسـان بزرگ و باسـتـان اسـت كه بلخ، هرات، نيشاپـور و مـرو از زمـره اسـتـان‌هـاي بـزرگ آن بـود كــه مشـتمـــل خاك‌هــاي افـغانستان كـنوني، بخــش‌هاي خـاوري ايـران امـروز، صحـراي تركـمن تـا كنــارهاي رود جـيحون را در بــر مي‌گــرفت. كه اين شهر ها در اصل اين مركز هنري خلّاقاني بوده است كه در آن فعّاليّت داشتند و هزاران هنرمند، خطاط، مصوّر، مُذهّب، نقاش، جلد ساز، معمار،كاشي ساز و رنگ ساز تحت پرورش رجال هنرخواه امپراتوري تيموريان به خلق آثار ماندگار مي پرداختند كه پژوهش جامع در اين موضوع مستلزم مشاهدة آثار بجا مانده در اين شهر است و آنچه در اين مقاله به اختصار آمده است ، نمايانگر آثار و انديشه نورالدين عبدالرحمن جامي شاعر قرن نهم باشد.