درسنامۀ «سلام فارسي»؛ كاربرد پيكرۀ زبان‌آموز در تهيۀ محتواي آموزشي هدفمند

در طراحي و توليد درسنامه‌هاي آموزشي زبان فارسي براي غيرفارسي زبانان، شناخت نيازهاي آموزشي مخاطبان (از جمله توجه به پيشينۀ زبان اول، اهداف و انگيزه‌هاي يادگيري فارسي)، انتخاب برنامۀ ‌درسي مناسب با اين نيازها و توليد محتواي آموزشي هدفمند، سه ركن مهم محسوب مي‌شوند. شيوۀ سنّتي براي تهيه درسنامه‌هاي آموزشي زبان، عمدتاَ مبتني بر تجربيات آموزشي و تدريس مولفان بوده و معيار مشخص و عيني براي تهيه و تدوين محتواي آموزشي بر اساس سطح بسندگي زباني وجود نداشت. با ظهور پيكره‌هاي زبان‌آموز از اواخر دهۀ 1980 ميلادي كه بر مبناي نظري و روش‌شناسي زبان‌شناسي پيكره‌اي، توليدات نوشتاري و گفتاري زبان‌آموزان مورد بررسي قرار‌ گرفت، حوزه مطالعاتي جديدي با عنوان «پژوهش‌هاي پيكرۀ ‌زبان‌آموز» بوجود آمد كه در تعامل نزديك و ارتباط بينارشته‌اي با زبان‌شناسي پيكره‌اي، نظريه زباني، آموزش زبان خارجي و فراگيري زبان دوم است. امروزه استفاده از گزارش‌ها و تحليل‌هاي مبتني بر پيكره‌هاي زبان‌آموز در پژوهش‌هاي زبان دوم/ خارجي و همچنين كاربرد عيني آن در امر آموزش زبان رو به افزايش بوده و اين رويكرد به تدريج به قاعده‌اي كلي تبديل مي‌شود. از جمله مهمترين قابليت‌هاي استفاده از اين پيكره‌ها در آموزش زبان، شناسايي نقاط ضعف و خطاهاي مشترك زبان‌آموزان براي تهيۀ محتواي آموزشي است. كتاب آموزشي «سلام فارسي»، درسنامۀ سطح پايۀ آموزش زبان فارسي ويژه دانشجويان دانشگاه بلگراد، نخستين تجربۀ مستقيم در به‌كارگيري پيكرۀ زبان‌آموز براي تهيه محتواي آموزشي هدفمند است كه در تاليف آن به گزارش‌هاي پيكرۀ زبان‌آموز در خصوص بسامد و نوع خطاهاي فارسي‌آموزي توجه گرديد. اين مقاله در دو بخش تهيه شده است، در بخش نخست، پيكره‌هاي زبان‌آموز، روش طراحي، توليد و كاربرد آنها در پژوهشهاي يادگيري زبان دوم/خارجي و آموزش زبان معرفي‌ مي‌شود، سپس چگونگي تشكيل «پيكرۀ زبان‌آموز سلام فارسي»، نشانه‌گذاري داده‌ها، تعيين الگوي خطايابي زباني و خلاصه برخي از گزارشهاي اين پيكره ارايه مي‌شود. در بخش دوم، ويژگي‌هاي تاليف درسنامۀ سلام فارسي از منظر برنامۀ درسي، ساختار ارايۀ محتواي آموزشي و كاربرد تحليل‌هاي پيكره در تهيه محتواي آموزشي اين كتاب تشريح مي‌گردد.