واكاوي نظريه‌ي نظم در سوره‌ي مريم

يكي از نظريه¬هايي كه از ميراث گذشته منتقل شده است، نظريه نظم در كلام است. اين نظريه را نخست عبدالقاهر جرجاني از سه منظر نحوي، معنايي و لفظي بررسي كرد. جرجاني نظم را اراده¬ي معاني نحوي از جانب متكلّم بيان كرد؛ بنابراين نظريه¬ي خود را با دستور «النحو» نقش¬هاي زبان (معاني) و نظام كه مبتني بر اختيار و اراده¬ي متكلم است، قرار داده است. وي با بررسي¬هاي دقيقي كه در حوزه¬ي نظم انجام داده بود، فصاحت و بلاغت در كلام را از حوزه¬ي لفظ به حوزه¬ي معنا پيوند داد و برجستگي لفظ را در پرتو معنا مي‌دانست. ديدگاه حاضر را نيز، فرديناند دي سوسور (Ferdinand de Saussure) و نوام چامسكي (Noam Chomsky) و پيروان آن‌ها؛ يعني، منتقدان ساخت‌گرا و پيروان دستور گشتاري مطرح كرده¬اند. در اين راستا مقاله¬ي حاضر به بررسي سوره¬ي مريم بر پايه‌ي نظريه¬ي نظم پرداخته است. بر اين اساس بافت (زباني و غير زباني) و نقش ويژه¬ي آن در تبيين معاني آيات و نقش متكلم و مخاطب بر چينش حروف و واژگان و تأثيري كه چينش آن¬ها بر بار اطلاعاتي كلام دارند، مورد واكاوي و پژوهش قرار گرفته است. كاربست اين نظريه در سوره¬ي مباركه¬ي مريم، اين گونه است كه با وجود داشتن تنوّع مضمون، نظم و تناسب در سطوح مختلف واژگان، تركيب و معنا جريان دارد و اين امر نشان‌گر نظم و انسجام آيات اين سوره مي¬باشد.