مطالعه نقوش پرندگان حرم امام رضا(ع) با رويكرد نشانه شناسي پيرس

Studying the designs of birds in Imam Reza Shrine with Peirce’s semiotic approach

در كنار معماري باشكوه حرم مطهر امام رضا(ع)، به كارگيري نقوش هندسي، گياهي و جانوري بر كتيبه ها حائز اهميت مي باشد. نقش و نگار پرندگان از جمله نقوش جانوري محسوب مي شود كه در فضاهاي مختلف حرم بر كتيبه ها ديده شده است. هدف مقاله شناخت نقوش پرندگان حرم و تعبير شيعي آن ها با رويكرد نشانه شناسي پيرس است. نگارنده در پي يافتن پاسخ بدين سوال مي باشد كه كدام پرنده ها در تزيينات حرم استفاده شده و چه معنا و مفهومي در فرهنگ اسلامي دارند؟ رويكرد تحقيق كيفي و روش توصيفي – تحليلي با استفاده از منابع كتابخانه اي و ميداني است. بنابر يافته هاي تحقيق، نقوش پرندگان از دوره صفوي به بعد بر كتيبه هاي حرم جلوه نمايي كرده است. طاووس، طوطي، هدهد به نسبت بيشتر از ديگر پرندگان چون درنا، كبك، قرقاول، مرغ، بلبل و اردك بر كتيبه ها جاي گرفته است. بايد عنوان نمود كه معاني چون گسترده شدن روح هستي، بهشت و جمال الهي در طاووس كه مظهر پيامبر و حضرت مهدي است گنجانده شده. طوطي نمادي از جستجوي جاودانگي و هدهد سمبلي از مرد كامل و رهبر و عنايت الهي است. كبك نماد حاصلخيزي و بلبل عشق الهي را نمايان است. در مجموع مي توان بيان داشت پرندگان در جوار ساير عناصر گياهي، تسبيح پروردگار گويند و شايد بتوان آنها را نمادي از اهل بيت دانست كه مظهر خير و بركت در زمين و آسمان هستند.