مروري بر رويكردها، الگوها و نتايج مديريت كيفيت آموزش عالي در ايران

A study of approaches, standards and results of quality management in higher education in Iran

دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالي از حساس‌ترين نهادهاي تربيت نيروي انساني، به‌عنوان يكي از اركان اصلي پيشرفت كشورها، هستند. ساليانه حجم وسيعي از جوانان در سال¬هاي اوج بهره‌وري سني به اين مراكز واردشده و فارغ¬التحصيل مي‌شوند و آموخته¬هاي علمي، مهارتي و بخصوص فرهنگي آنان تأثيرات انكارناپذيري بر سرنوشت جامعه دارد. در سال¬هاي اخير رشد كمّي مؤسسات آموزش عالي، متأثر از تحولات جمعيتي در دهه 60 را داشته¬ايم. در همين شرايط بسياري از اين مؤسسات به دليل روبرو شدن با چالش‌هاي مالي و كاهش تعداد دانشجويان و همچنين حركت در مسيرهاي گذشته، توجه كمتري به مديريت كيفيت آموزش عالي معطوف مي¬دارند. مجموع اين عوامل بر اهميت به‌كارگيري نظامي مؤثر و كارا در آموزش عالي در اين برهه از زمان دلالت دارد. نظامي كه با توجه به ويژگي‌هاي مردم‌شناسي، سلسله مراتبي و بوروكراتيك كشورمان تدوين‌شده و ديدي واقع¬بينانه را جهت اين پيشبرد مهم در پيش گيرد. يكي از الزامات اين موضوع مطالعه تجربيات پيشين در امر نظارت و ارزيابي آموزش عالي است كه موضوع اين پژوهش است. در هر سامانه انساني، مجموعه¬اي از افراد، رويه¬ها و ابزارها راداريم كه حول مأموريت آن سامانه فعاليت مي‌كنند. در نظام آموزش عالي، قبل آز آنكه در سال 1354، با تأسيس معاونت نظارت بر امور دانشگاه‌ها در سازمان سنجش، مأموريت نظارت و ارزيابي آموزش عالي بر عهده اين معاونت قرار گيرد، مديريت كيفيت در هر دانشگاه بر اساس مجموعه راهبردهاي همان دانشگاه صورت مي‌گرفت. جهت دستيابي به روايتي از تاريخچه امر مديريت كيفيت در آموزش عالي، سال 1354 را مبنا قرارداده¬ايم و با مطالعات كتابخانه¬اي و مصاحبه¬هاي نيمه ساختاريافته، اقدامات صورت گرفته و تجارب مختلف را مستندسازي نموده¬ايم؛ بنابراين روش تحقيق كيفي بوده و از رويكرد مديريت دانش و رويكرد مورد كاوي و مفاهيم مرتبط با آن دو استفاده¬شده است. اگر نظام¬هاي مختلف مديريت كيفيت را يكي از ابزارهاي مهم مديريتي جهت افزايش بهره¬وري نظام¬ها بدانيم، اين ابزار هنوز آن‌طور كه بايدوشايد و به‌صورتي اثربخش در نظام آموزش عالي كه خود تعليم¬دهنده آن است، مورداستفاده قرار نگرفته؛ آن‌چنان‌كه در عناوين نهادها از واژه تضمين كيفيت استفاده‌شده است درحالي‌كه با توجه به اهداف پيش‌بيني‌شده، مديريت كيفيت، واژه متناسب‌تري مي‌نمايد. نتايج پژوهش و مطالعه تجربيات گذشته، اهميت مفهوم فرهنگ را پررنگ مي‌نمايد. بطوريكه توجه به دروني سازي فرهنگ خودارزيابي مي‌تواند اثرات اميدواركننده¬اي بر ارتقاء كيفي آموزش عالي به همراه داشته باشد.

Universities and higher education institutes are one of the most important Institutions with aim of providing human resource in countries. Every year many of young people in their most productive years of life enter universities and graduate. In recent years we’ve had increasing the number of higher education institutes, in relation with demographic changes in 60 decade. Now this this institutes are facing with financial problems, decreasing the number of students and such challenges, so they are paying less attention to quality of education. For this reasons we seriously need an effective and productive system of quality management in our universities so that matches the demographic and bureaucratic specifications of our country. One of prerequisite of this issue is reviewing previous tried solutions in supervision and evaluation in higher education in Iran which is aim of this paper. In every human system we have a set of people, methods and instructions are working around its mission. In Iran, before establishing deputy of universities supervision in ministry of science in 2002, every university itself was trustee of quality management according to its strategies. For achieving a story of developing quality management systems in Iran since 2002 we’ve documented experiences using desk research and semi structures interviews. So we’ve applied qualitative tools in knowledge management like case study. With assuming various quality management systems are useful for increasing productivity in higher education, yet we’ve not use them seriously although we are training this tools in our universities. Due to the results of this research internalization of self-evaluation culture plays an important role in improving quality of education so that paying attention.