كاربرد سنگ فيروزه در گذر دوران تاريخي ايران(از آغاز هخامنشيان تا پايان ساسانيان)

استفاده از سنگ فيروزه در ايران قدمتي ديرينه دارد. شواهد باستان شناسي نشان دهنده ي استفاده از سنگ فيروزه و به كارگيري آن به صور گوناگون مي باشند. نمونه هايي كه در كاوش هاي باستان شناسي بدست آمده است، نشان دهنده ي استفاده از فيروزه در ايران از دوره نوسنگي، حدود شش هزار سال پيش از ميلاد مي باشد. تداوم در استفاده از فيروزه در تاريخ ايران نه تنها با شواهد باستان شناسي، بلكه با متون ادبي و تاريخي نيز تاييد مي گردد. از يك سو، زيورآلات و ظروف مرصع با فيروزه، مهره ها و مهرها، زينت بخش مجموعه هاي خصوصي و موزه هاي ايران و ساير نقاط جهان است و از سوي ديگر، ردپاي بسياري از لوازم ساخته شده از فيروزه مانند تاج و تخت هاي شاهي در ميان متون ادبي و تاريخي به چشم مي خورد. اين سنگ عمدتاً به دليل زيبايي، شكوه و گاه باورهاي خاص استفاده مي گرديده است. اما در استفاده از آن، علاوه بر ويژگي هاي رنگي منحصر به فرد،آنچه دخالت داشته، امكان دسترسي و ميزان سختي و استحكام در استفاده بوده است. فيروزه هاي يافته شده از محوطه هاي باستاني گاه حاصل فرآورده هاي منطقه اي بوده و گاه از معادن مناطق ديگراستخراج شده است كه عموماً دستيابي به چنين اطلاعاتي از طريق آزمايش و تحليل علمي امكان پذير است. از ابتداي قرن ششم قبل از ميلاد در ايران، شاهد آغاز تحولات متعددي در زمينه هاي اجتماعي ، سياسي، فرهنگي و هنري مي باشيم؛ تحولاتي كه هم در نگرش و شيوه ي زندگي و روابط متقابل اثرگذار بوده و هم باعث بوجود آمدن سبك هاي هنري خاص شده است. به منظور اجراي سبك هاي متفاوت، جنس مواد به كارگرفته شده از اهميت ويژه اي برخوردار است.گاه حتي صرف حضور اين مواد و اجناس، نقش بسيار مهمي در شناخت يك دوره ي فرهنگي داشته و جنبه هاي مختلف هنري،آييني، فرهنگي و حتي ارتباطي را نشان مي دهد. تداوم در بكارگيري فيروزه به عنوان سنگ با ارزش، درچنين دوران پر فراز و نشيبي در ايران، از مسائلي است كه مي تواند به روند بهره برداري، اشتغال زايي و تجارت آن كمك نمايد. براين اساس، با بررسي تداوم استفاده از سنگ فيروزه و با هدف شناسايي كاربرد آن از زمان هخامنشيان تا پايان دوره ساساني، به شناسايي مصنوعاتي پرداخته ايم كه در ساخت آنها از فيروزه استفاده شده است. بعلاوه، دلايل انتخاب يا عدم انتخاب آن در هر دوره مورد مطالعه قرار گرفته و در ارتباط با شيوه هاي احتمالي تامين آن صحبت مي شود. بدين منظور در اين بررسي، از داده هاي باستان شناسي مبتني بر گزارش هاي باستان شناسي و آثار موجود درموزه هاي مهم و مجموعه هاي خصوصي كه عمدتاً شامل زيورآلات، مهرها، مهره ها و ظروف هستند، همچنين اطلاعات موجود در متون كهن استفاده نموده ايم. روش گردآوري اطلاعات در اين پژوهش، كتابخانه اي و روش تحقيق تاريخي- توصيفي است