بيماري زوال بلوط و اهميت آن

وسعت جنگل¬هاي ارسباران قبل از دخالت انسان1350000 هكتار بوده ولي در حال حاضر به 120000 هكتار رسيده است. گونه-هاي بلوط، ممرز، افرا و گيلاس وحشي از گونه¬هاي غالب جنگل¬هاي ارسباران هستند. گونه¬هاي بلوط رايج در منطقه ارسباران شامل بلوط سياه يا اوري (Quercus macranthera) و بلوط سفيد (Q. petraea)مي¬باشند. بلوط سفيد در ارتفاع پايين تر از 1650 متر رشد مي كند. بلوط سياه مخصوص ارتفاعات زياد و مرز¬هاي فوقاني جنگل¬هاي خزر است كه در بسياري از جنگل¬هاي شمال و شمال غرب كشور از ارسباران تا گرگان ديده مي¬شود. بطور كلي اوري از ارتفاع 1800 (دره زرين گل گرگان) تا 2400 متري از سطح دريا (در كلاردشت و پل زنگوله) ديده مي شود. بيماري زوال ابتدا به صورت مرگ انفرادي يا تك گير درختان در يك عرصه قابل مشاهده مي باشد كه پس از ظهور علائم زوال و خشكيدگي، بيماري به صورت اپيدمي در محدوه وسيعي از جنگل گسترش مي¬يابد. درختان آلوده در يك محدوده زماني 3 الي 5 ساله به طور كامل خشك مي¬شوند. بر اساس تئوري مانيون (Manion, 1991) عوامل مختلفي در زوال و نابودي درختان بلوط نقش دارند كه اين عوامل به سه دسته 1- عومل مستعدكننده (predisposing)، 2- عومل تحريك كننده (Inciting)، 3- عوامل كمك كننده و موثر (Contributing) تقسيم مي¬شوند. شيوع بيماري زوال بلوط در ايران براي اولين بار در سال 1387 از جنگل هاي استان ايلام گزارش گرديد و از آن تاريخ تا به امروز اين بيماري از استان هاي لرستان، فارس و كهكيلويه و بوير احمد از روي بلوط و از استان گرگان روي درختان آزاد و بلند مازو گزارش گرديده است و عامل آن قارچ Biscogniauxia mediterranea از خانواده Xylariaceae معرفي گرديده است. بيماري نوظهور زوال بلوط يك تهديد جدي براي گونه¬هاي بلوط در جنگل¬هاي بلوط ايران به شمار مي¬رود. بررسي¬هاي مقدماتي انجام گرفته در ايران گونه Biscogniauxia mediterranea را به عنوان عامل بيماري معرفي كرده است. قاسمي و همكاران در سال 1395 با بررسي هايي كه در جنگل هاي بلوط ارسباران انجام دادند عامل بيماري پوسيدگي ذغالي بلوط (Biscogniauxia mediterranea) را با استفاده از آغازگرهاي اختصاصي و بررسي ويژگي هاي مورفولوژيكي در اين منطقه رديابي كردند و بيماري زايي عامل بيماري را در شرايط گلخانه اثبات كردند. با اين وجود اطلاعاتي در زمينه احتمال شيوع بيماري در مناطق جنگلي ايران مخصوصا جنگل¬هاي ارسباران و در دسترس نمي¬باشد و در عين حال پراكنش، دامنه ميزباني و روش¬هاي انتشار و انتقال عامل بيماري در مناطق آلوده ناشناخته باقي مانده است. عامل بيماري باعث ايجاد زخم¬هاي نكروتيك روي ساقه، شاخه و تنه اصلي بلوط مي¬شود كه تحت عنوان بيماري ذغالي شناخته شده است.