آيا آثار كلاسيك عرفاني و تعليمي ادبيات ايران مي¬تواند خاستگاهي براي تدوين فلسفه آموزش و پرورش باشد؟

تعيين جايگاه ادبيات و بررسي پيوند آن با تعليم و تربيت يكي از كارهاي اساسي در حوزه¬ي فلسفه¬ي تعليم و تربيت است. از آنجا كه آثار ادبي هر سرزميني تجلي آرمانها و ارزشهاي فكري، معنوي و انساني آن سرزمين است در اين نوشتار بر آن شديم تا با تكيه بر آثاري چون منطق¬الطير عطار نيشابوري در حوزه¬ي ادبيات عرفاني و نيز قابوس¬نامه عنصرالمعالي در حوزه¬ي ادبيات تعليمي روشن كنيم كه آيا اين آثار مي¬تواند خاستگاهي براي فلسفه¬ي تعليم و تربيت باشد يا خير؟. اگر تربيت را همان هدايت انسان به سوي ارزشهاي معنوي معنا كنيم، از آنجا كه آثار ادبيات كلاسيك ايران به¬ويژه آثار عرفاني و تعليمي، حاوي ژرف¬ترين مفاهيم و مباني ارزشي انساني و اخلاقي هستند مي¬توانند در تربيت آدمي تأثير به¬سزايي داشته باشند. سوق دادن انسان به سوي ارزشهاي معنوي از يك سو موجب خردورزي و از سوي ديگر به فعل اخلاقي برخاسته از خرد منجر مي¬گردد؛ بر اساس چنين نگرشي به مفهوم تربيت، پژوهش حاضر به اين نتيجه رسيد كه آثار عرفاني و تعليمي ادبيات فارسي مي¬تواند خاستگاهي براي فلسفه¬ي تعليم و تربيت باشد؛ اما براي آنكه ادبيات بتواند كاركردي صحيح در حوزه¬ي تعليم و تربيت داشته باشد، بايستي با رويكردي جديد مورد احياء و بازبيني قرار بگيرد.

Determining the status of literature and its link to education is a fundamental issue in the philosophy of education. The literary works of each nation are the expression of the intellectual, spiritual, and humanistic values and aims of the people. This paper aims to clarify whether such works as Attar Neyshabouri’s Manteghotteyr in the area of mystical literature and Onsorol-Maa’li’s Ghabousnameh in the area of educational literature can be the origin for the education policy or not. If we interpret education as the guidance of human towards spiritual values, the Iranian literary classics, particularly educational and mystical works, can greatly influence the human education as far as they contain the deepest humanistic and ethical values, concepts, and principles. Leading human beings towards spiritual values may lead to wisdom, on one hand, and the ethical act originated from that wisdom, on the other hand. Based on such a viewpoint towards the concept of education, the present study concludes that the mystical and educational works of Iranian literature can be the origin for the philosophy of education, there must be a new approach to reconstruct and reconsider it.