بررسي فرايند واجي همگوني در گويش كتولي در چارچوب واج‌شناسي خودواحد

كتولي گويش محلي مردمي است كه در شهرستان علي‌آباد كتول، واقع در استان گلستان،زندگي مي‌كنند. گويا كتول از دو واژة اوستايي كته «kata» به معني جا و مكان و «ul» به معني شيب، دره و گودال تشكيل شده‌است. كتول به مجموعه آبادي‌هايي گفته مي‌شود كه در درون دره و كوه قرار دارند. از اين واژه نخستين بار در كتاب روضه‌الصفا (در سال۱۰۷۸ هـ. ق) ياد شده‌است. اين واژه داراي معاني و تعاريف گوناگوني است. در زبان مازندراني كتول به معني «كسي كه رسم چوپاني را نداند»، «كشاورز و زارع»، «گاو شيرده» و «غريب يا كسي كه از وطن به دور افتاده» به كار مي‌رود. مردم علي‌آبادكتول اكثرآ از بوميان استان و قوميت‌هاي كتولي، شاهرودي، قلعه نو خرقاني، ميقاني و فندرسكي هستند كه هركدام داراي گويش‌هاي متفاوت هستند. البته سيستاني‌ها نيز در اين شهرستان اقامت دارند كه همگي آنها مهاجرند و بومي استان نمي‌باشند. در اين مقاله سعي بر آن است فرآيند همگوني به‌عنوان يكي از پربسامدترين فرآيندهاي واجي در اين گويش براساس «چارچوب واجشناسي خودواحد» مورد بررسي قرار گيرد. واج‌شناسي خودواحد، رويكردي نظري در تحليل واج‌شناختي‌ است كه اولين بار در سال ۱۹۷۶ توسط جان گلداسميت در رسالة دكتري‌اش در مؤسسة فناوري ماساچوست مطرح شد. در اين پژوهش فرايند واجي همگوني اين گويش براساس نظرية واج‌شناسي غيرخطي خودواحد و هندسة مشخصه‌ها تجزيه‌وتحليل مي‌شود. بدين منظور، كلية نمونه‌هاي همگوني در اين گويش جمع‌آوري و آوانويسي شده و براساس نوع همگوني طبقه‌بندي‌شده‌است و سپس با توجه به اصول و مباني انگاره‌اي واج‌شناسي خودواحد قواعد و تحليل‌هاي لازم در هر مورد ارائه‌شده است.دادههاي اين پژوهش از 10 گويشور بومي در تمامي ردههاي سني و مقاطع تحصيلي، از بيسواد تا تحصيل‌كرده، از طريق مصاحبه جمعآوري شد. علاوه بر اين، در انجام اين پژوهش از منابع مكتوب نيز در اين زمينه به‌عنوان پيشينۀ پژوهش استفاده شده‌است