بررسي زمان‏مندي روايت در كتاب روضة الشهداء

كتاب روضة الشهداء تأليف ملاحسين واعظ كاشفي، نخستين مقتل به زبان فارسي است كه مقايسه حجم آن با نخستين مقتل‏هاي عربي نشان مي‏دهد يك گزارش تاريخي از واقعه كربلا با روايت‏پردازي مؤلف جنبه‏هاي داستاني يافته است. با بهره‏گيري از رويكرد روايت‏پژوهي مي‏توان زمان‏مندي روايت را بررسي كرد و از اين طريق ميزان دخل و تصرف راوي يا چگونگي آن را در واقعه اصلي نشان داد. قاعده زمان روايي در آراء ژرار ژنت، بيش از روايت پژوهان ديگر منسجم و راهگشا است. به‏طور خلاصه رابطه بين زمان متن و زمان داستان با سه ويژگي سنجيده مي‏شود: توالي رويدادها در متن روايي و در جهان داستان يا ماجراي تاريخي (نظم)؛ حجم زماني رويدادها در متن و در جهان داستان يا ماجراي تاريخي (تداوم)؛ تعداد رويدادهاي ذكر شده در متن و تعداد وقايع رخ‏داده در جهان داستان يا ماجراي تاريخي (بسامد). با اين نگاه روايت‏پردازي متن روضة الشهداء بررسي شد. از بارزترين نمونه نتايج تحقيق اين است كه متن روضة الشهداء از لحاظ تداوم روايت بيشتر بر صحنه نمايشي استوار است و راوي در وقايعي كه به شخصيت‏هاي اصلي يا نبردهاي تن‏ به تن اختصاص دارد به توصيف جزئيات پرداخته و در اصطلاح از صحنه نمايشي بهره برده است. همچنين كاشفي براي داستان‏واره كردن روايت نبردها از يك توالي قالبي بهره برده است؛ مانند توصيف قهرمان- رجزخواني قهرمان- مبارز خواستن قهرمان- نبرد تن به تن- حمله قهرمان به سپاه دشمن- بازگشت قهرمان نزد امام حسين عليه السلام- نبرد قهرمان با تعداد زيادي از دشمنان و شهادت او در دامان امام حسين عليه السلام.