نقش اجتماعي زنان در جامعه‌ي امروز ايران: فرهنگ ديداري زنان و ديدمان غالب

يكي از دست‌آوردهاي فن‌آوري‌هاي نوين ارتباطي در عصر حاضر، برجسته شدن نقش و كاركرد تصوير در زندگي امروز است. اين اهميت تنها به حوزه‌ي تصوير به مثابه‌ي ماهيت فيزيكي و عيني آن محدود نبوده و همه‌ي تجارب ديداري و حوزه‌ي ديدن را دربرمي‌گيرد. ديدمان در حوزه‌ي تصوير متناظر با گفتمان در حوزه‌ي زبان‌شناسي و تفسير متن، دربرگيرنده‌ي ابعاد چندگانه‌ي تجربه‌ي ديداري و ساختار ديدن است و اگر نه بيش‌تر از گفتمان، دست كم هم‌پاي آن، شالوده‌ي باورها، بينش و انديشه‌ي ما را درباره‌ي موضوعات گوناگون شكل مي‌دهد و از اين روي، امروزه به عنوان گستره‌ي مهمي براي تحليل پديده‌ها، رخ‌دادها و وضعيت‌هاي گوناگون اجتماعي مورد مطالعه قرار مي‌گيرد. حضور زنان در عرصه‌هاي كار و فعاليت‌هاي اجتماعي جامعه‌ي ايران در سال‌هاي اخير در قياس با گذشته به مراتب بيشتر شده و به همان نسبت به افزايش نقش مؤثر آن‌ها انجاميده است. اما اين افزايش نقش با آن چه واقعيت كنوني موضوع در جامعه است انطباق نداشته و با چالش‌هاي گوناگون همراه بوده است. تأكيد بر ساحَت ديداري (به عنوان رويكرد مهم فرهنگ ديداري) و تحليل ساختار اجتماعي تجربه‌ي ديداري اين افزايش نقش، امكانات تازه و متفاوتي براي بررسي وضع موجود به دست خواهد داد كه پيش از اين كمتر مورد توجه قرار گرفته‌است. از اين رو، در مقاله‌ي حاضر با استفاده از چارچوب‌هاي نظري مطالعات‌فرهنگي و فرهنگ ديداري، تصوير و تصور كلي رشد زنان در جامعه‌ي امروز ايران در سه گستره‌ي اصلي مورد بحث و تحليل قرار خواهد گرفت. تركيب سه عرصه‌ي غير منسجم و نا هم‌گون (كنش اجتماعي زنان، كنش گفتماني و باور غالب جامعه در مورد زنان)، ديدماني غير قابل انتظار و بعضاً مخدوش و بحراني از زن پديد آورده است كه با توسعه و گسترش نقش اجتماعي آن‌ها در جامعه‌ي امروز تناقض دارد. عدم انطباق ساختارتجربه‌ي ديداري در هر يك از سه گستره‌ي ذكر شده، از مهم‌ترين نتايج اين بحث و عامل اصلي اين گسست به شمار مي‌رود. پژوهش حاضر با هدف آسيب‌شناسي اين گسست، به مطالعه و تحليل هر يك از عرصه‌هاي ذكر شده مي‌پردازد.