تحليلي بر دوگانه كار- فراغت زنان خانه‌دار در توسعه محلات با مقايسه تجربه‌هاي شبكه بين‌المللي مادر و انجمن مادران محله سيزده آبان

ريشه تاريخي تقابل كار و فراغت به يونان باستان و نظريات ارسطو بازمي‌گردد، كه در آن كار بدني در مقابل كار هنري و فكري تعريف شده بود و بر اساس آن شهروند از غيرشهروند جدا مي‌شد. اما به نظر مي‌رسد كه تقسيم‌بندي فراگير زندگي هرروزۀ مردم به دو بازۀ عمدتاً متعارض كار و فراغت به دوران مدرن اختصاص دارد و مهم‌ترين نمود آن منشور آتن و تفكيك قلمروي شهر به محدوده‌هاي سكونت (يا ضرورت)، فراغت، كار است. در اين ميان از مهم‌ترين ناقدان اين تقسيم‌بندي، پژوهشگران حوزه جنسيت هستند و استدلال مي‌كنند كه در جامعه مدرنِ سرمايه‌داري كار زنان خانه‌دار توليدي تلقي نمي‌شود، و در نتيجه به رسميت نشناختن اين كار سبب مي‌شود كه فراغت زنان نيز ناديده گرفته شود. بر اين اساس برخي به اقداماتي دربارۀ كار و فراغت زنانه در محلات شهرهاي مدرن دست زده‌اند. هدف مقالۀ حاضر آن است كه علاوه بر بررسي نظريات موجود، با مروري بر تجربه‌هاي توسعه محلي براي زنان، به مطالعه‌اي تطبيقي ميان دو تجربۀ داخلي و خارجي شكل دهد. بدين منظور دو نهاد «شبكه بين‌المللي مادر» كه ريشه اروپايي دارد و «انجمن زنان محله سيزده آبان» در تهران به عنوان تجربه‌هاي موفق انتخاب شدند. شناخت اوليه از اين دو تجربه نشان مي‌دهد كه در نسبت با مفاهيم كار و فراغت رويكرد متفاوتي براي توانمندسازي زنان دنبال شده است؛ در واقع هدف اين پژوهش فهم آن است كه چرا در توانمندسازي زنان، تجربه اروپايي مورد مطالعه بر فراغت زنانه و تجربه‌ ايران بر اشتغال‌زايي براي زنان تأكيد داشته است. نتايج اين پژوهش حاكي از آن است كه فراغت و كار در هر دوي اين تجربه‌ها به مثابۀ يك طيف در نظر گرفته شده، و برحسب مسائل واقعي موجود اقدامات به يك سوي اين طيف ميل مي‌كنند؛ اما هيچ‌گاه تمايز قطعي ميان مقوله‌هاي كار و فراغت وجود نداشته و اين دو مقوله يكديگر را بازتوليد مي‌كنند. همچنين از مهم‌ترين علت شناسايي شده براي موفقيت اين دو تجربه توجه به دغدغه‌هاي زنانه در قلمروي خصوصي خانه است. رويكرد اين پژوهش كيفي و روش آن مطالعه تطبيقي بوده و گردآوري اطلاعات در آن با مطالعه اسناد موجود صورت گرفته است.