تعارض كار- خانواده و ارتباط آن با فرسودگي شغلي كاركنان ادارات ورزش و جوانان استان يزد

Work-family conflict and its correlation with job burnout in employees of the administrations of sports and youth of Yazd province

كار و خانواده مهمترين مقوله هاي زندگي يك فرد بزرگسال است]1[. درسالهاي اخير توجه زيادي به بررسي تداخل نقش هاي كاري و خانوادگي افراد شده است كه تحت عنوان تعارض كار-خانواده شناخته مي شود. اين پديده از نوع تعارض بين نقشي است كه بين خواسته هاي نقش كاري و خانوادگي فرد ايجاد تعارض كرده و پيامد آن استرس است و استرس زياد كه درنهايت منجر به افت چشمگير ملاك هاي سلامت فردي و سازماني مي گردد ]2[. مازرول و همكاران (2008) بر اين اعتقادند كه تعارض كار-خانواده بواسطه ناهماهنگي و ناسازگاري پديد آمده بين تقاضاهاي كاري با تقاضاهاي خانواده يا زندگي خانوادگي ايجاد مي شود. از ديدگاه آنان اين پديده زماني رخ مي دهد كه انتظارات، توقعات و محدوديت هاي زماني وابسته به زندگي حرفه اي و شخصي يك فرد با هم سازگاري نداشته باشند، كه در اين صورت اداره كردن اين دو سخت و دشوار مي شود]3[. هنگامي كه ادراك شود زندگي كاري براي زندگي خانوادگي زيان آور است، تعارض موجود ازنوع تعارض كار با خانواده است و هنگامي كه ادراك شود زندگي خانوادگي براي زندگي كاري زيان آور است، تعارض موجود از نوع تعارض خانواده با كار است]4[. نتايج مطالعات برخي از محقيقن حاكي از همبستگي تعارض كار-خانواده با فرسودگي شغلي مي باشد]5و6[. اصطلاح فرسودگي شغلي براي نخستين بار در دهه ي هفتاد توسط فردنبرگر براي توصيف كاركنان حيطه ي خدمات انساني وضع شد. فردنبرگر واژه ي فرسودگي شغلي را به عنوان ناتواني براي عمل مؤثر در شغل و نتيجه ي حاصل از تعارض هاي شغلي توصيف نموده است ]7[. براساس نظريه فرسودگي شغلي مسلش و همكاران، فرسودگي شغلي نشانگاني است كه از سه مؤلفه ي خستگي عاطفي، مسخ شخصيت و افت عملكرد تشكيل شده است]8[. خستگي عاطفي نشان دهنده ي تأثير بنيادي مؤلفه ي استرس فردي در فرسودگي شغلي است. مسخ شخصيت، به واكنشهاي منفي، عيب جويانه يا بسيار غيرشخصي به ساير افراد در محيط كار اشاره دارد و نشان دهنده ي بعد بين فردي فرسودگي شغلي است. افت عملكرد، نشان دهنده ي احساس كاهش شايستگي و بهره وري فردي و پايين بودن باورهاي كارآمدي فرد است، اين مؤلفه بيانگر بعد خود ارزيابي فرسودگي شغلي است]9[. نكته مهم در رابطه با فرسودگي شغلي هزينه هاي مستقيم و غير مستقيم آن است. فرسودگي شغلي باعث غيبت كاركنان از محل كار، كاهش كيفيت كار، تعارضات بين فردي با همكاران، مشكلات جسمي-رواني، تغيير شغل و سرانجام ترك خدمت مي شود]10[. نتايج پژوهش فرهادي و همكاران (1392) نشان داد كه بين تعارض كار - خانواده و فرسودگي شغلي پرستاران زن و مولفه هاي آن يعني خستگي هيجاني، مسخ شخصيت، عدم موفقيت فردي ارتباط مثبت و معناداري وجود دارد]11[. كانورت (2010) در تحقيق خود با عنوان تعارض بين حيطه هاي كار و خانواده در زنان و مردان حرفه اي فعال به اين نتيجه رسيد كه، 16 درصد از زنان و 6 درصد از مردان دچار فرسودگي شغلي خصوصا فرسودگي عاطفي مي باشند. فشار كار و تعارض كار- خانواده و تعارض خانواده – كار در هردو جنس با خستگي عاطفي ارتباط مستقيم معناداري داشت]12[. از آنجا كه فرسودگي شغلي موجب كاهش كيفيت خدمات ارايه شده به مشتريان و ارباب رجوع و به دنبال آن نارضايتي از خدمات مي شود، شناخت و پيشگيري از فرسودگي شغلي در ارتقاي بهداشت رواني افراد و افزايش سطح كيفيت خدمات ارايه شده، نقش بسزايي خواهد داشت]10[. در اين رابطه بر طيف كارمندان تحقيقات اندكي صورت گرفته و اكثر تحقيقات انجام شده به بررسي زندگي پرستاران كه از شرايط استرس زاي محيط كاري و خانوادگي به دليل شرايط خاص شغلي شان انجام گرفته، پرداخته شده است، اما هرگز به اين مساله در رابطه با كارمنداني كه با ورزش سر و كار دارند اشاره نشده است. لذا در اين تحقيق روي كارمندان اداره ورزش و جوانان استان يزد متمركز شده ايم تا به بررسي تعارض كار-خانواده و رابطه آن با فرسودگي شغلي بپردازيم.