نگاهي بوم گرايانه به محتواي كتاب‌هاي ادبيات فارسي (سال اول و دوم متوسطه)

انسان با جهان اطراف و طبيعت پيرامون خويش در پيوندهاي چهارگانه (خداوند، خويش، جهان، ديگران) مرتبط مي‌شود. واكاوي و بررسي چيستي و چگونگي اين ارتباطات، بخصوص در ارتباط با طبيعت، بحث محوري اين مقاله است كه در قالب نقد بوم گرا يا بوم محور بيان مي‌گردد. با پيشرفت تمدن و فرهنگ روزبه‌روز بر عمق و وسعت مخاطرات زيست‌محيطي افزوده شده است. در علم زيست‌شناسي، اكولوژي در انواع گوناگون آن يكي از شاخه‌هاي مهم است كه به دليل بحران‌هاي جهاني اخير، تأثير فراواني در دانش‌هاي مختلف انساني و طبيعي داشته است. در ادبيات، البته با تأخيري قابل‌توجه به نسبت ديگر رشته‌ها، سال‌هاست اين تأثير در نقد ادبي به نام نقد بوم گرا يا بوم محور ظهور يافته است. به‌عنوان نمونه‌اي عملي از اين نوع نگاه، كتب ادبيات فارسي سال‌هاي اول و دوم متوسطه در نظر گرفته و كوشش شد، خوانشي بوم محورانه از متون گزينش‌شده اين كتاب‌ها عرضه شود تا ميزان اقبال خودآگاه يا ناخودآگاه مؤلفان كتب در انتخاب متون و يا نويسندگان و شعرايي كه آثارشان برگزيده شده، به طبيعت و محيط‌زيست و بازتاب بحران‌هاي محيط‌زيست در اين كتاب‌ها تبيين و ارزيابي شود. تا از اين رهگذر بتوان دانش‌آموزان و نسل نوجوان را به توجه و محافظت از محيط‌زيست ترغيب كرد و در عرضه‌اي هنري و زيبايي شناسانه، از طريق متون ادبي، موجبات همسويي و پيوند جسم و روان آنان با مظاهر زيباي طبيعت و تعالي روحي ايشان را فراهم آورد. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد، اگرچه متون گزينش‌شده داراي محتوايي طبيعت‌محور هستند؛ اما اغلب آن ها فاقد عنايت قابل‌توجه و بهره‌مندي مؤثر از ادبيت متن در ترسيم نگاهي بوم گرايانه مي‌باشند و اين در حالي است كه با توجه به ظرفيت آثار ادبي مي توان با نگاهي حساس به بحران‌هاي محيط‌زيست از نيروهاي بالقوه موجود در ادبيات فارسي براي القاي اين معاني به مخاطبان بهره جست.