بررسي و مقايسۀ ويژگي هاي سبكي و محتوايي عتبه الكتبه و التوسل الي الترسل

در ميان كتاب هاي بازمانده از قرن هاي پيشين به كتبي بر مي خوريم كه عنوان منشآت دارند و به دست كساني تأليف گرديده اند كه با عنوان دبير در دستگاه سلاطين و خلفا به كار پرداخته اند؛ تدوين منشآت فارسي و جمع و تأليف آن توسط دبيران يا ديگران، از دوران غزنوي به وسيلۀ بيهقي آغاز گشته لكن مي توان گفت كه مانند ساير علوم و فنون در اواخر عهد سلجوقيان به كمال خود رسيده است. از ميان منشآت قرن ششم دو كتاب عتبه الكتبهي و التوسل الي الترسل از اهميت ويژه و بسزايي برخوردارند. در اين مقاله بعد از نگاهي كوتاه به سير نامه نگاري در ادبيات فارسي تا قرن ششم و بررسي انواع ترسلات و منشآت فارسي، به تحليل ويژگي هاي سبكي اين دو اثر در دو حوزۀ سبكي و محتوايي مي پردازيم و به اين نتيجه مي رسيم كه هرچند اين دو اثر هر دو به پيروي از نثر فني نصرالله منشي و به شيوۀ فني نگاشته شده اند و تمام ويژگي هاي نثر فني مانند اسهاب و اطناب و صنايع لطفي و موازنه و سجع و آيات و احاديث عربي در هر دو به وفور يافت مي شود، اما اين ويژگي ها در نثر عتبه الكتبه بسيار كمتر است؛ زيرا منتجب الدين جويني از شيوۀ سادۀ عبدالحميد كاتب ايراني در عصر امويان كه مبتني بر ساده نويسي بود، پيروي كرد، همچنين اين دو اثر از نظر ويژگي هاي محتوايي شباهت هاي زيادي دارند و هر دو بر ارتباط سياست و اخلاق تأكيد دارند.