بازنمايي رابطه مطلوب استاد-دانشجو از ديدگاه دانشجويان كارشناسي؛ مطالعه موردي: دانشكده ‏روانشناسي و علوم تربيتي دانشگاه تهران

از آنجا كه انسان موجودي اجتماعي خلق شده است، در تمام دوره هاي زندگي با هم نوعان خود بنابر غريزه و ‏يا نياز تعامل برقرار مي‌كند. سطح و آثار اين تعاملات، در دوره هاي سني مختلف، متفاوت بوده و در شكل ‏گيري شخصيت انسان بسيار تاثير گذار است. در مرحله اي از زندگي كه فرد وارد دانشگاه مي شود روابط ‏جديدي در زندگي او شكل مي گيرد كه رابطه استاد-دانشجو، بخش مهمي از آن است. اين رابطه ي استاد-‏دانشجو در جنبه هاي مختلف زندگي دانشگاهي همچون پيشرفت علمي، خوداثربخشي، اشتياق به تحصيل ‏دانشجو، انگيزه پيشرفت علمي و... نقش بسزايي دارد. با اين حال در ايران پژوهش هاي اندكي خصوصا در يك ‏دهه گذشته در اين زمينه انجام شده است. پژوهش هاي پيشين نيز تنها نقش اين رابطه را بر دانشجويان ‏مورد بررسي قرار داده اند و عموما دانشجويان تحصيلات تكميلي مورد مطالعه قرار گرفته اند. پژوهشگران به ‏اين نتيجه دست يافته اند كه عوامل مختلفي بر رضايت دانشجويان از رابطه با استاد مي تواند موثر باشد براي ‏مثال شخصيت استاد، سن، جنس و مدت زمان تحصيل دانشجو در دوره تحصيلي. لازم به ذكر است كه ‏كيفيت اين روابط به خود دانشجو نيز بسيار وابسته است. با استناد به پژوهش هاي انجام شده، نوع ارتباط در ‏دانشكده هاي مختلف، با توجه به تفاوت ماهيت رشته ها، متفاوت مي باشد. علارغم اينكه تعامل استاد و ‏دانشجو در دوره كارشناسي بيشتر بوده و اولين ديدگاه فرد را در مورد آموزش عالي و اساتيد شكل مي دهد ‏اما در اين پژوهش ها دانشجويان كارشناسي مورد غفلت واقع شده اند. علاوه بر اين تنها به پيامدهاي رابطه ‏استاد-دانشجوي پرداخته شده و ويژگي هاي يك ارتباط مطلوب نيز مورد بررسي قرار نگرفته است. در اين ‏پژوهش تلاش شده تا تصوير يك رابطه مطلوب استاد-دانشجو بر اساس الگوي دوبعدي لومن از نگاه ‏دانشجويان مقطع كارشناسي، بازنمايي شود. هرچند الگوي لومن براي تدريس اثربخش بكار مي‌رود، اما در اين ‏پژوهش تلاش شده تا با الگو گيري از آن، رابطه مطلوب استاد _ دانشجوي بررسي شود. هدف اصلي اين ‏پژوهش بازنمايي الگوي مطلوب رابطه استاد-دانشجو، از ديدگاه دانشجويان كارشناسي است. از آنجا كه اين ‏پژوهش بدنبال شناخت پديده اي خاص (رابطه استاد _ دانشجو) از ديدگاه گروهي از افراد (دانشجويان ‏كارشناسي ترم پنج به بالا) است، براي انجام آن از روش پژوهش پديدارشناسي كه يكي از روش هاي كيفي ‏در پژوهش است؛ استفاده شده است. همچنين اين پژوهش يك مطالعه موردي محسوب مي شود چرا كه ‏ميدان آن به دانشكده روان شناسي و علوم تربيتي دانشگاه تهران محدود است. ميدان پژوهش، دانشكده روان ‏شناسي و علوم تربيتي دانشگاه تهران و مشاركت كنندگان دانشجويان كارشناسي ترم پنج به بالا در تمامي ‏رشته هاي مديريت و برنامه ريزي آموزشي، تكنولوژي آموزشي، مشاوره، روان شناسي باليني، كودكان ‏استثنايي، روان‎شناسي و آموزش كودكان استثنايي بودند كه با استفاده از راهبرد ملاكي و هدفمند انتخاب ‏شدند. براي جمع آوري داده از مصاحبه نيمه ساختاريافته استفاده شده است. مصاحبه ها تا رسيدن به نقطه ‏اشباع ادامه پيدا كرد و پس از آن مورد تحليل و نتيجه گيري قرار گرفت. يافته هاي پژوهش حاكي از آن ‏است كه رابطه استاد – دانشجو در دو بعد علمي و بين فردي مورد توجه دانشجويان است، هر چند اهميت ‏اين دو بعد مي تواند به يك اندازه نباشد. در بعد علمي علمي بر مواردي همچون به روز بودن، داشتن دانش ‏عميق، توانايي بحث و تبادل نظر و در بعد بين فردي بر مواردي همچون احترام متقابل، درك كردن دانشجو، ‏رعايت عدالت و رعايت حق دانشجو تاكيد شد. با توجه به الگوي لومن و انطباق بالاي يافته هاي اين پژوهش ‏بر الگوي لومن، مي توان از اين الگو كه براي تدريس اثربخش است، در شناخت رابطه مطلوب استاد-دانشجو ‏نيز استفاده كرد.‏