رويكرد قرآني مادلونگ به مسأله جانشيني پيامبر(ص) و بازتاب آن در آثار خاورشناسان

The Quranic approach of Madelung to the question of the Prophet’s succession and its reflection in the works of Orientalists

چكيده مسأله جانشيني پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله) از مهمترين مسائل صدر اسلام تا كنون و اصلي‎ترين وجه تمايز تشيع با ساير فرق اسلامي بوده است. از اين رو كتب و مقالات بي‎شماري حول آن نگاشته و رويكردهاي مختلفي براي تحليل اين مسأله به¬كارگرفته شده است. برخلاف مسلمانان، رويكرد قرآني در ميان خاورشناسان معمولا به-خاطر اين تصور كه قرآن پيش¬بيني و حتي اشاره¬اي در اين بحث ندارد، مغفول واقع شده است. آغاز اين حركت توسط مادلونگ در كتاب جانشيني محمد (صلي الله عليه و آله) بوده است كه در 1997 م منتشر و به¬زودي به عنوان يك مرجع مهم در اين بحث شناخته شد. او در مقدمه كتابش تحت عنوان «حقوق خويشاوندي و خاندان-هاي پيامبران در قرآن»، به بررسي نسبتا مفصّلي درباره نقش و اهميت خاندان انبياء در تأييد، تثبيت و ادامه مسير رسالت و هدايت ايشان، پرداخت و نشان داد كه مطابق نظر قرآن، جانشين پيامبران از ميان خاندان ايشان و توسط خود آنها صورت مي¬پذيرد و پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله) نيز قصدي جز اين نداشته است. استنتاج و استدلالات قوي مادلونگ سبب شد كه كمتر كسي پاسخ مستقيمي به نتيجه¬گيري¬هاي وي ارائه دهد. بسياري از پژوهشگران بعدي همچون جيمز ليندسِي و لياقت تكتيم رويكرد قرآني و نتايج او را قانع¬كننده دانسته¬اند. افرادي چون آرزينا لالاني و رابرت كَمپبِل نه تنها آنرا پذيرفته بلكه به تبيين و گسترش آن نيز پرداخته¬اند. در مقابل نيز افرادي چون اينگريد ماتسون، حاق كِنِدي، مايكل موروني نيز او را به جانبداري از امام علي (عليه السلام) متهم ساخته¬اند. در مجموع با توجه به تأثير بسيار خوب اين رويكرد در تغيير نگاه سنّتي و سنّي خاورشناسان به جانشيني پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله)، به نظر مي¬رسد تكميل و بهبود آن توسط پژوهشگران شيعه قطعا مي-تواند آينده ساز تحوّلي عظيم در مطالعات اسلامي و شيعه¬پژوهي باشد. واژگان كليدي: قرآن، خاورشناسان، جانشيني پيامبر (صلي الله عليه و آله)، تشيع، امام علي(عليه السلام)

Abstract The succession to the Prophet Muhammad (peace be upon him and his family members) has been one of the most important issues in the history of Islam until now. Through succession one can draw a sharp distinction between Shi ism and other Islamic sects. Hence, countless books and articles have been written around it, and various approaches have been used to analyze this issue. Unlike Muslims, the Qur anic approach among Orientalists is often ignored because of the notion that the Qur an has no prediction or even indication to this discussion. This move began by Madelung’s book ‘the succession to Muhammad’, published in 1997 which soon became known as an important reference on the topic. In the introduction to his book, under the title of The obligations of kinship and the families of the prophets in the Qur an , he gave a relatively detailed account of the role and importance of the prophets family in approving, consolidating and continuing the path of mission and guidance, and showed that, according to the Quran, the Prophets’ successors have always been chosen from their own family and by themselves and the Prophet Muhammad (peace be upon him) had no intention other than the previous procedure. Madeleine s strong deduction and arguments led to less direct response to his conclusions. Many other scholars such as James Lindsay and Liaqat Takim not only find his Quranic approach and its conclusions convincing. The figures such as Arzina Lalani not only have accepted it, but also expanded. On the other hand, people like Ingrid Mattson, Haq Kennedy, and Michael Morony accused him of holding a prejudiced notion. Overall, given the great impact of this approach in changing the traditional and Sunni oriental views of the successor to the Prophet (PBUH), it seems that the Shiite scholars can improve and complete his conclusions which can certainly be a game-changer in the future of Islamic and Shiite studies. Keywords: Quran, orientalists, succession of the Prophet (peace be upon him and his family), Shi ism, Imam Ali (as)