طبقه¬بندي و تحليل مؤلّفه¬هاي هويت اسلامي در خطبه¬ها و نامه¬هاي نهج¬البلاغه

هويت، يعني آن¬چه براي فرد، قوم، ملت، مذهب، آيين و... ارزش تلقي مي¬شود؛ پس هويت اسلامي، يعني آن شاخصه¬ها، مؤلّفه¬ها و آداب و رسوم خاصّ مسلمانان كه آن¬ها را از ساير آيين¬ها و مذاهب جدا مي¬سازد. طبقه¬بندي و تحليل مؤلفه¬هاي هويت اسلامي در نهج¬البلاغه كه از جمله متون برجستۀ انسانيِ اسلامي است، مي¬تواند بستر و زمينۀ بسيار مناسبي براي آشنايي با حقيقت دين اسلام باشد؛ چرا كه كلام اهل بيت(ع) و سيره و رفتار آنان در كنار قرآن كريم، از بهترين و مستندترين منابع درك و دريافت مفاهيم اسلامي است و از طرفي، چون حضرت علي(ع) اولين امام پس از پيامبر اسلام بوده¬ و رهبري حكومت اسلامي را نيز به عهده داشته است، با ژرف¬نگري در سخنان ارزشمند ايشان، مي¬توان به حقيقت اسلام پي برد. در پژوهش پيش¬رو با بهره¬گيري از روش استقرايي- تحليلي و تكيه بر مطالعات كتابخانه¬اي، خطبه¬ها و نامه¬هاي نهج¬البلاغه را به صورت دقيق بازخواني كرده¬ايم و پس از استخراج مؤلّفه¬هاي شاخص دالّ بر هويت اسلامي از ديدگاه حضرت علي(ع)، به طبقه¬بندي و تحليل اين مؤلّفه¬ها پرداخته¬ايم. دستاوردهاي پژوهش گوياي اين است كه با توجه به سخنان ارزشمند علي(ع) مي-توان مؤلّفه¬هاي هويت اسلامي را در چهار دستۀ بزرگ اعتقادات، اعمال، سياست و اخلاق قرار داد كه اين يعني اسلام ديني است كه براي فرد اعتقادات و اخلاق خاصي تجويز مي¬كند و اين اعتقادات باعث مي¬شود او اعمال خاصي را با شرايط ويژه-اي انجام دهد. از آن¬جا كه دين از سياست جدا نيست، اسلام براي حكومت و سياست نيز برنامۀ ويژه¬اي دارد كه مسلمانان بايد به آن توجه داشته باشند. به نظر مي¬رسد يك مسلمان زماني كه بتواند اين چهار مؤلّفه را در زندگي رعايت كند، به شكلي كه حضرت علي(ع) بيان فرموده، در گروه امت اسلامي قرار گرفته¬است. بايد توجه نمود كه داشتن يكي از مؤلّفه¬ها براي تشكيل هويت اسلامي كافي نيست و آن زماني شكل كامل و نهايي خواهد گرفت كه همۀ مؤلّفه¬ها در كنار همديگر جمع باشند. البته بايد به سلسله¬مراتب اهميت مؤلفه¬ها نيز دقت كرد.