طراحي الگوي دوسويه‌ مهاجرت نخبگان علمي؛ (ضرورت پيشرفت در جاده‌اي دوطرفه)

مقاله حاضر در صدد پاسخ به اين سؤال است كه آيا مهاجرت نخبگان هميشه يك طرفه و تنها به سود جوامع مهاجرپذير است است يا دوسويه بوده و به نفع كشور فرستنده نيز مي‌تواند باشد؟ براي بررسي اين مسئله دو ديدگاه مطرح شده است: يك ديدگاه، مهاجرت را نوعي فرار تلقي كرده و آن را پديده اي مخرب مي‌داند و سعي در جلوگيري يا ايجاد مانع بر سر راه آن است. ديدگاه دوم؛ مهاجرت مغزها را مبادله فرهنگي دانسته كه دوسويه و امري مثبت است. روش مقاله؛ توصيفي- تحليلي است. آمارهاي موجود با تحليل كيفي و تكنيك تحليل ثانويه بررسي شده است. جامعه آماري، نخبگان علمي هستند كه عمدتا به عنوان صاحب نظر يا هيأت علمي دانشگاه‌ها بوده اند. نتايج نشان داد برنامه‌هاي جلوگيري و ايجاد مانع بر سر راه مهاجرت نخبگان، نه تنها كارايي لازم را ندارد بلكه مطلوب هم نيست. مهاجرت نخبگان در صورت هدفمندي مي‌تواند آثار مثبت و منافع دوسويه به همراه داشته باشد: بازگشت پيشرفت هاي علمي و اقتصادي، ايجاد غناي علمي از طريق شركت در كنفرانس ها و...، تحكيم پل‌هاي علمي ميان كشورهاي توسعه يافته و داخل كشور، انتقال علوم و تكنولوژي، انتقال بيكاري به كشورهاي مقصد، توسعه فرهنگ ملي و قرار گرفتن ايران در روند پيشرفت جهاني، تقويت موقعيت كشور در معادلات جهاني و پديد آمدن نوعي بازار بين المللي براي مهارت‌هاي تخصصي ايرانيان است. طبيعي است با فقدان برنامه‌ريزي مناسب، اين روند مي‌تواند يك طرفه شده و آثار زيانباري داشته باشد: از بين رفتن ثروت ملي، انتقال معكوس تكنولوژي، كاهش رشد اقتصادي و توقف چرخه توسعه از جمله پيامدهاي منفي اين مسئله است.