كنشگري در امور خيريه به مثابۀ سرمايۀ اجتماعي

سرمايۀ اجتماعي در يك تعريف كلي عبارت از «شبكه اي از روابط و پيوندهاي مبتني بر اعتماد اجتماعي بين فردي و بين گروهي و تعاملات افراد با گروه ها، سازمان ها و نهادهاي اجتماعي است كه قرين همبستگي و انسجام اجتماعي و برخورداري افراد و گروه ها از حمايت اجتماعي و انرژي لازم براي تسهيل كنش ها در جهت تحقق اهداف فردي و جمعي مي باشد. بر طبق اين تعريف صفات و مؤلفه هاي اصلي مورد توجه در تعريف مفهومي سرمايۀ اجتماعي كه مي توانند در ارتباط با امور داوطلبانه و خيريه مورد توجه و در صورت لزوم سنجش قرار گيرند، بدين شرح صورت بندي مي شوند: مشاركت انجمني-شبكه اي؛ اعتماد بين جمعي؛ اعتماد بين فردي؛ حمايت اجتماعي؛ همبستگي و انسجام اجتماعي. ميزان ارتباطات افراد در بستر شبكه هاي اجتماعي و تعاملات ايشان در سطوح بين فردي و بين جمعي سبب ارتقاي سطح همكاري ها و به تبع موجب افزايش اعتماد، مشاركت، حمايت و همبستگي اجتماعي مي شود كه روي هم رفته مفهوم سرمايه اجتماعي را شكل مي دهد. مشاركت اجتماعي مي تواند در سطوح مختلف خرد، مياني و كلان جامعه صورت پذيرد. يكي از اين سطوح مشاركت اجتماعي در شبكه هاي انجمني و فعاليت هاي داوطلبانه است. يكي از انواع كنش هاي داوطلبانه كه از مشاركت اجتماعي افراد سرچشمه مي گيرد و در نهايت به افزايش اعتماد اجتماعي، انسجام اجتماعي و حمايت اجتماعي منجر مي-شود، كنش داوطلبانۀ خيريه است. فعاليت خيريه بعنوان اقدام شخصي و داوطلبانه در جهت خير عمومي و نفع اجتماع يك شاخص مهم از ظرفيت يك جامعه براي شناسايي مشكلات عمومي و توسعۀ استراتژي ها و بالفعل كردنِ پتانسيل هاي بالقوه براي پرداختن به آنها در جهت رفع و يا تقليل شان است. در حقيقت سخاوتِ اجتماع در فراهم كردن و ارائۀ كمك هاي خيريه و داوطلبانه و همچنين تشكيل نهادهاي مردم نهاد و سازمان هاي غيرانتفاعي و خير خواهانه در جهت حل مشكلات عمومي از پيش شرط هاي توسعۀ جامعۀ مدني به شمار مي آيد و بيشتر از آن، نوعدوستي و اقدام به كار خير، يكي از اركان اصلي ايجاد و تقويت ارتباطات و بسيط كردن شبكه هاي روابط جمعي در درون جوامع است كه به واسطۀ توليد اعتماد و تعهد و بازنشر ارزش ها و هنجارها در ميانِ اقشارِ مختلف به بازتوليدِ سرمايه اجتماعي مي انجامد. لذا مي توان گفت كه سرمايه اجتماعي و رفتار خيرخواهانه بعنوان دو مولفه در يك رابطۀ دوسويه و متقابل قرار دارند كه از يكسو سرمايۀ اجتماعي كه از دل روابط درون گروهي-سازماني پديد مي آيد، منجر بعمل داوطلبانۀ خيرخواهانه مي شود و از ديگر سو، اقدام به كنش هاي مبتني بر امر خير به نوبۀ خود افزايش سرمايۀ اجتماعي را سبب مي شود.