حوزه‌هاي معنايي واژه «علو» در قرآن كريم

قرآن كريم برخي از موجودات را با صفت «علو» مورد تجليل قرار داده و در عين ‌حال، برخي ديگر را به خاطر طلب اين صفت، مذمت نموده است. مقاله حاضر، به‌ منظور واكاوي دقيق معنا و مفهوم واژه علوّ در قرآن كريم، با بهره‌گيري از اسلوب‌هاي معناشناسي سنتي و نوين به رشته تحرير درآمد. محور بحث ما در اين مقاله، واژه «علوّ» و مشتقات آن در قرآن كريم هستند. اين واژه با هم خانواده‌هايش، در مجموع 70 بار در قرآن كريم استعمال گرديده‌اند. به‌ طوركلي، اين واژه هم مانند بسياري از واژگان به‌كار رفته در قرآن كريم، داراي لايه‌هاي معنايي مختلفي است كه توجه به سياق آيات و همنشيني آن با ساير واژگان، در تعيين معناي دقيق آن نقش اساسي دارند. بر اين اساس در ابتدا كوشيديم معاني مختلف اين واژه و مشتقاتش را در آيات مختلف قرآن كريم به دست آورده با دسته‌بندي آن‌ها، انواع معاني علوّ را احصاء نماييم. سپس با بررسي دقيق‌تر، معاني به‌دست‌آمده به گروه‌هاي معنايي علوّ رسيديم. علوّ مكاني و مكانتي، علوّ محمود و مذموم و نيز علو به معني پيروزي و غلبه. در ادامه با بررسي رابطه معنايي هر يك از معاني مذموم و محمود واژه علوّ با واژگان متشابه و متضاد و كشف وجوه تشابه و افتراق آنان، با واژه-محوري بحث خود و نيز با بررسي روابط معنايي اين واژه با واژگان همنشين در قرآن، از قبيل استكبار و فساد و اسراف، به درك بهتري از معناي اين واژه دست‌يافتيم. دستاورد نهايي معناشناسي اين تحقيق در مورد واژه علوّ اين است كه در معناي علوّ بايد علاوه بر برتري، جنبه غلبه و تسلط داشتن را نيز اخذ نمود.