نقش مادر در مديريت فضاي خانه، مطالعه موردي: تاثيرات فضاي مجازي در افزايش مهاجرت هاي غيرمتعارف جوانان

مهاجرت به عنوان مولفه سوم تغييرات جمعيتي بعد از باروري و مرگ و مير از اهميت بالايي برخوردار است كه فرصت ها و تهديدهاي متعددي را براي كشورهاي مبدا، تزانزيت و ميزبان ايجاد مي نمايد. روند مهاجرت در سالهاي اخير به صورت پرشتابي افزايش يافته است. جمهوري اسلامي ايران به عنوان يكي از مهمترين كشورهاي مهاجر پذير در دنيا ميزبان ميليون ها تبعه افغان و عراقي در طي 4 دهه گذشته بوده است و هم چنين با داشتن بيش از 4 ميليون مهاجر در دنيا در زمره كشورهاي مهاجرفرست نيز محسوب مي شود. مهاجرت هاي متعارف در كنار مهاجرت هاي غيرمتعارف و استفاده از باندهاي شبكه هاي قاچاق انسان براي مهاجرت به كشورهاي اروپائي و استراليا در سالهاي اخير آسيب هاي فراواني را به كانون خانواده وارد ساخته است. اين گرايش به برون كوچي در ميان نوجوانان و جوانان ايراني و افغان ساكن در ايران در سالهاي اخير به صورت تدريجي به بروز نوعي تقابل بين فرزندان و والدين منجر شده است. فضاي مجازي به عنوان يكي از مهمترين دريچه هاي تبليغي، تشويقي و انگيزشي در جهت ترغيب نوجوانان و جوانان به اقدام براي مهاجرت بوده كه متغير مهم و بستر سازي در افزايش تمايل فرزندان به ترك موطن خويش مي باشد. به صورت سنتي مادر به عنوان ستون اصلي خانه و كسي كه مديريت امور داخل خانه را به عهده دارد نقش مهمي در آموزش اصول تربيتي نحوه درست استفاده از فضاي مجازي و استفاده بهينه از داده هاي منتشر شده در اين عرصه را دارد. اين مقاله با روشي اتنوگرافيك و با نگاهي آسيب شناسانه در جهت واكاوي نقش والدين با تاكيد بر مادر در جهت مديريت آسيب هاي ناشي از فضاي مجازي با تاكيد بر تاثيرات اين حوزه در تشويق فرزندان به مهاجرت به ويژه مهاجرت هاي غيرمتعارف مي باشد. ﻧﻮع پژوهش كيفي و روش آن توصيفي-اسنادي ﺑﻮده و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻴﺪاﻧﻲ داده ها بر مبناي مصاحبه نيمه ساختاريافته با 38 مادر مي باشد. داده هاي پژوهش بين مهر 1395 تا مرداد 1396 در شهر تهران جمع آوري شده است و در انتخاب مصاحبه شوندگان از روش نمونه گيري هدفمند و گلوله برفي به منظور دسترسي به افرادي كه حداقل يكي از آشنايشان تجربه مهاجرت به ويژه در قالب درخواست پناهندگي را داشته اند استفاده شده است. همچنين به منظور شناخت جامع تر 11 مصاحبه نيمه ساختاريافته با پناهجويان كودك بدون همراه در دو كشور تركيه و يونان صورت گرفته است تا به بررسي دو متغير نقش خانواده و به ويژه مادران و همچنين تاثيرات فضاي مجازي در اتخاذ تصميم اين افراد به مهاجرت مورد بررسي ميداني قرار گيرد. عوامل دافعه داخلي و جاذبه خارجي به مهاجرت هاي متعارف و غير متعارف مي انجامد و ايران به عنوان يك كشور با جمعيتي جوان كه هر روزه از طريق وسائل ارتباط جمعي با كشورهاي توسعه يافته در ارتباط هستند و نقشي كه فضاي مجازي در ايجاد تصويري خيالي و غيرواقعي از بهشت موعود در ذهن مهاجران به ويژه نسل جديد دارد، پتانسيل بالائي براي تبديل شدن مسئله پناهجوئي جوانان به آسيب هاي جدي را دارد.