نگرش‌ها و ديدگاههاي مختلف آسيب‌پذيري مناطق در برابر مخاطرات طبيعي(زلزله)

بلاياي طبيعي در طول تاريخ از جمله مسائل گريز ناپذير زندگي بشر بوده اند و در جهان هر ازگاهي اين بلايا در مقياسهاي گوناگون رخ مي دهد كه علاوه بر مرگ و مير انسانها و ويراني خانه ها، آواره شدن تعداد زيادي از افراد بشر را به همراه دارد. دراين ميان زلزله جزء مخرب ترين بلايا در جهان و ايران به شمار مي رود. زلزله بعنوان پديده‌اي طبيعي، زماني مخاطره‌آميز و بحران آفرين است كه جامعة واقع در معرض آن، نسبت به آن آسيب‌پذير باشد. از اين رو، تعيين‌كنندگي آسيب‌پذيري در شكل‌گيري بحران، فهم درست و همه‌جانبه‌اي را از آن ضروري مي‌سازد. چراكه شناخت همه‌جانبة آسيب‌پذيري، مبنا و اساسي براي تدوين راه‌حل‌هاي صحيح، همه‌جانبه، يكپارچه و فراگير كاهش آسيب‌پذيري و بحران مي‌باشد و لذا از اهميت راهبردي برخوردار مي‌باشد. اين مقاله با روش توصيفي- تحليلي و مطالعة كتابخانه‌اي- اسنادي، پاسخ به سوال ذيل را پي مي‌گيرد: نگرش‌هاي مختلف به آسيب‌پذيري كدامند و كدام نگرش فهم و تبيين كامل‌تري را از آن ارائه مي‌دهد؟ نتايج نشان مي‌دهد كه سه نگرش عمده در مورد آسيب‌پذيري در برابر مخاطرات طبيعي شامل نگرش‌هاي «فني- فيزيكي»، «اجتماعي- اقتصادي»، و «تركيبي» وجود دارد، كه از بين آنها، نگرش تركيبي بعنوان سازشي از دو ديدگاه و نگرش قبلي و شامل نقاط قوت هر دوي آنها، و نيز حاوي پيشرفت‌هاي نظري و روش‌شناسي چشمگير در فهم و تحليل آسيب‌پذيري، شناخت و تبيين كامل‌تري را از آن ارائه مي‌دهد. اما نگرش و عمل حاكم بر برنامه‌هاي توسعة نسبت به‌ كاهش آسيب‌پذيري و بحران در برابر زلزله عمدتا مبتني بر نگرش «فني- فيزيكي» مي‌باشد، بطوريكه با تمركز بر راه‌حل‌هاي فني- فيزيكي و مديريتي، و محور قرار دادن «مقاومت و محافظت»،«فرماندهي و كنترل» و «آموزش و خودامدادي»، از ابعاد اجتماعي- اقتصادي و سطوح مختلف آسيب‌پذيري افراد و گروههاي مختلف اجتماعي بويژه قشر پايين و آسيب‌پذير غفلت كرده و برنامه‌هاي كاهش آسيب‌پذيري را با برنامه‌ها و راه‌حل‌هاي اجتماعي و اقتصادي نظير كاهش فقر، ارتقاي سطح رفاه و دسترسي به منابع (شامل زمين و مسكن)، اشتغال و توزيع عادلانة درآمد و ثروت، و ... يكپارچه‌ و همگام نكرده است.