بررسي تأثير اقتصاد متّكي به نفت بر رشد بي رويّه ي شهرها در ايران

پس از كشف اولين چاه نفت در ايران رويّه ي اقتصاد كلان كشور به مرور، كاملاً دگرگون شد. منابع درآمدي جديد، شكل مديريت سياسي ايران را تغيير داد. اين ديده در تاريخ كشورمان به شكل فرآيندي كه از تغيير منابع درآمدي آغاز شده و با تغيير در نوع مديريت سياسي، منجر به فرم دهي به كالبد پهنه ي سرزميني ايران شد. سرمايه به شهرها سرازير شد و ارتباط شهر و روستا كم رنگ شد. تمركز سرمايه هاي ناشي از نفت از يكسو و كاهش نقش روستا در امر توليد از سوي ديگر، منجر به شكل گيري فاصله ي زياد سرانه ي درآمدي ميان شهر و روشتا شد. شهرنشيني لجام گسيخته و فارغ از توليد ايجاد شد. در اين مقاله به بررسي اين كنش و واكنش ها از طريق مقايسه ي روندهاي سينوسي تغييرات درآمدهاي منابع نفتي و ميزان صدور پروانه هاي ساختماني در طيّ سال هاي 1369 تا 1393 پرداخته شده است. در نهايت با تحليل آن و همچنين نمودارهايي از آن قسم، مثل مقايسه ي درآمدهاي نفتي در دولت هاي مختلف و ميزان حاشيه نشيني در آن ها نتيجه اي كه حاصل شد؛ وجود رابطه ي معناداري ميان صعود و نزول درآمدهاي نفتي و افزايش و كاهش رشد كالبدي شهرها و نيز افزايش و كاهش ميزان حاشيه نشيني در كشور نشان داده شد. در اين پژوهش از اطلاعات كتابخانه اي در بررسي هاي تاريخي و تحليلي استفاده شد. هدف از اين بررسي ها، شكل گيري يك نگاه انتقادگر جهت شناسايي نقاط ضعف در مديريت كلان كشور و نيز متأثّر از آن مديريت شهري در زمينه مديريت سياسي فضا و برنامه ريزي براي شكل دادن به كالبد شهرهاي امروزي است.