تحليل حساسيت وزن دهي عوامل مكاني با بررسي تغييرات ارزش پيكسلهاي نقشه فازي شده از ارزيابي چند معياره مكاني درباره محل احداث سدهاي اصلاحي سنگ و سيمان در حوزه آبخيز

يكي از عمليات مناسب حفاظت خاك درحوزه آبخيز، احداث سدهاي اصلاحي سنگ و سيمان است. اين بندها در آبراهه ها براي كاهش شيب بستر و حفاظت از بستر و كناره ها در مقابل جريا ن فرسايشي آب ساخته مي شوند تا رسوبدهي درحوضه كاهش يابد. به طور موردي حوزه آبخيز حبله رود در شرق استان تهران مطالعه شد. به علت محدوديت ها ياقتصادي و دسترسي به آب، كارگر، جاده، محدوديت هاي مكاني شيب، رتبه آبراهه ها و مقدار فرسايش متفاوت درحوضه ها لام است معيارها، عوامل و محدوديت هاي مكاني متعدد با هم تلفيق شوند. در تلفيق اين عوامل مكاني كه از جنس هاي ناهمگون اند بايد ابتدا همگون سازي يا استانداردسازي به ارزشهاي فازي صفر تا يك انجام گردد. مثلا شيب با ارزشهاي صفر درصد تا 75 درصد به ارزشهاي فازي با تابع ذوزنقه اي مركب و ارزشهاي رسوبدهي نيز كه از 124 تا 1866 متر مكعب بر كيلومتر مربع در سال در اين آبخيز هستند با تابع خطي سود (مستقيم) به ارزشهاي استاندارد فازي صفر تا يك تبديل شد. در استانداردسازي عوامل مكاني اقتصادي عموما از توابع خطي معكوس (هزينه) استفاده گرديد. يعني ارزشهاي دورتر ازجاده يا رودخانه ياروستا (كارگر لازم) ارزش صفر و همجوار با انها ارزش يك گرفت. عوامل ديگر هم به همين ترتيب به صورت عكس يا مستقيم استاندارد شده اند. سپس همه عوامل به روش مستقيم يامقايسه زوجي در فرايند سلسله مراتبي (AHP) وزن دهي شدند. تلفيق آنها با برنامه نويسي ويژوال مدل شاخه درختي در محيط ارزيابي چندمعياره مكاني (SMCE) در نرم افزار ILWIS انجام شد كه حاصل آن، نقظه شاخص مركب با ارزشهاي فازي بودن كه در ان مناطق با ارزش نزديك تر به يك، نشان دهنده تناسب بيشتر و نواحي با ارزش نزديك تر به صفر نشان دهنده عدم تناسب است. به طور مستقيم وزن برابر (2) گرفتند. پس از اجراي مدل، خروجي ، نقشه شاخص مركب با ارزشهاي صفر تا يك بود كه از جدول همراه اين نقشه ستون تعداد پيكسلها و ارزش پيكسلها استخراج و به نرم افزار Excel برده شد. تعداد پيكسلها و ارزش متناظر انها در هم ضرب و سپس مجموع انها مشخص شد. در دو مرحله بعد وزن (1) و وزن (3) كه كمتر از (2) و بيشتر از (2) بود به عاملها داده شد و تغييرات ارزشها در جدول خروجي (از نقشه شاخص مركب) اندازه گرفته شد. از روش ساده بررسي حساسيت درصد تغييرات ارزش مجموع پيكسلها از مرحله كاهش و افزايش وزن مشخص شد. نتايج نشان داد كه در كاهش وزن از گروه عوامل طبيعي عامل شيب كمترين اثر و عامل رسوبدهي بيشترين اثر را داشته اند (به ترتيب 1/63 درصد و 5/8 درصد). با افزايش وزن نيز اثر اين دو عامل به ترتيب 1/35 درصد و 4 درصد بوده است. از عوامل اقتصادي با كاهش وزن كمترين اثر مربوط به نزديكي به روستا و بيشترين اثر مربوط به نزديكي به ابراهه هاي درجه سه به ترتيب 1/48 درصد و 7/52 درصد بود. با افزايش وزن اثر اين دو به ترتيب 1/18 و 2/12 درصد بوده است. نتيجه گرفته مي شود كه در برنامه ريزي با اين عوامل در وزن دهي اين عوامل توسط تصميم گير، عامل رسوبدهي و نزديكي به ابراهه هاي درجه سه حساس ترند و با احتياط بيشتري بايد وزن داده شوند در صورتي كه عوامل شيب و نزديكي به روستا داراي ثبات بيشتري بوده و با احتياط كمتري مي توان به انها وزن داد.