بررسي چگونگي تغذيه درياچه بزنگان به كمك سد زيرزميني طبيعي

به طور كلي هر سازه اي كه در مسير جريان آب زيرزميني احداث شده و باعث جمع آوري و ذخيره آب در سطوح زير زمين گردد نوعي سد زيرزميني محسوب مي شود. گاهي ممكن است در مسير يك رودخانه يا آبراهه در اثر بالا آمدگي سنگ بستر، يك مانع طبيعي در برابر جريان هاي آب زيرزميني ايجاد گردد[1]. اين پديده كه با افزايش سطح ايستابي همراه مي شود موجب شكل گيري يك سد زيرزميني طبيعي مي گردد. درياچه بزنگان در فاصله 128 كيلومتري شرق مشهد و در شهرستان سرخس جاي دارد. اين درياچه از سال 1385 به عنوان اثر طبيعي ملي ثبت شده و زير نظر سازمان حفاظت محيط زيست قرار دارد. مساحت حوضه آبريز تغذيه كننده درياچه بزنگان به وسيله GIS محاسبه گرديد كه مقدار آن برابر 5 / 18 كيلومتر مربع مي باشد. مقدار بارش ساليانه در حوضه آبريز تغذيه كننده درياچه بزنگان (براي دوره آماري 25 ساله: 1386-1361) برابر 292 ميلي متر در سال بوده و ميزان تبخير از سطح آزاد آب در اين حوضه 1619 ميلي متر در سال است. حجم بارندگي در حوضه آبريز در حدود 5/ 4 ميليون متر مكعب در سال مي باشد[2]. اين درياچه در سال هاي اخير به علت كاهش بارندگي و برداشت از منابع تغذيه كننده آن با افت سطح آب روبرو بوده است. از اين رو شناخت چگونگي تغذيه درياچه بزنگان مفيد به نظر مي رسد. منابع تغذيه آبي اين درياچه را تعدادي چشمه سطحي و عمقي و بارندگي هاي سالانه تشكيل مي دهد. از ديد زمين شناسي منظور از سد زيرزميني طبيعي كه بر روي تغذيه درياچه بزنگان موثر است سازندهاي نيزار و كلات مي باشد. اين سازندها كه در بالا دست (جنوب غربي) درياچه قرار دارند، جريان آب زيرزميني را كه در آبرفت بالا دست وجود دارد متوقف كرده و موجب افزايش سطح آب زيرزميني مي شوند. سپس اين آب از طريق لايه بندي و درز و شكستگي هاي موجود در اين سازندها به طرف درياچه هدايت شده و چشمه هاي گسلي مرتبط با درياچه بزنگان را تشكيل مي دهد.