حق جزء مؤلف عدالت

«حق» يكي از مهم ترين مفاهيمي است كه در قلمروهاي سياسي، (گاه) اخلاقي و (مهم تر) حقوقي به كار بسته مي شود. حق داراي وجوهي مختلف است كه نويسندگان از ديدگاه مكاتب گوناگون يك يا چند وجه از اين وجوه را تحليل و بررسي كرده اند. در آغاز، ساختار زير را در تعريف حق مي توان پيش نهاد: «(الف) در برابر (ب) به دليل y حق بر x دارد». بر اين اساس، حق حداقل از چهار عنصر تشكيل مي شود: يكم، صاحب حق ((الف) در ساختار پيش گفته)؛ دوم، موضوع حق (يعني x)؛ سوم، مخاطب يا شخصي كه حق براي او اظهار و ادعا مي شود (يعني (ب))، همان شخصي كه تكليفي متلازم با حق بر او بار مي شود؛ و چهارم، آنچه حق بر آن بنا مي شود، يا مبناي موجِّه حق (يعني y). اين چهار عنصر به نوبة خود تشكيل دهندة وجوه سه گانة حق اند. يكم، طرف هاي حق (صاحب حق و صاحب تكليف)؛ دوم، موضوع حق؛ و سوم، مبنا يا نظرية موجِّه حق. اين وجوه را مي توان، به ترتيب، وجوه «ربطي»، «انتفاعي» و «توجيهي» حق ناميد. در خصوص وجه توجيهي حق، دو گونه نظرية موجِّه حق در نوشته هاي نظري مربوط يافت مي شود. در يك سو، نظريه هايي قرار دارند كه از سنت حقوق طبيعي بر مي خيزند. در ديگرسو، به تعبير عام، نظريه هاي غيرحقوق طبيعي قرار دارند. نظريه هاي اخير نه بر ويژگي هايي طبيعي يا بديهي كه بر پاره-اي اصول بايدانگار بنا شده اند. از اين رو، آنها را مي توان به نظريه هاي سه گانة آزادي ـ بنياد، خودآييني ـ-بنياد و برابري ـ بنياد طبقه بندي كرد. در اين مقاله، يكي از مهم ترين و پرداخته ترين نظريه هاي موجِّه آزادي ـ بنياد در باب حق را، كه به-درستي حق را در بافت و زمينة عدالت قرار داده است، تببين و نقد مي كنيم. بي گمان، حق از اقتضائات عدالت است و اهميت نظريه اي كه در اين تحقيق بررسي مي كنيم، سواي انتقادهاي وارد به برخي ادعاهاي آن، در توجه به اين سوية حق است. اين نظريه متعلق به پروفسور هيلل استاينر است.