هنر اسلامي در معماري و شهر اسلامي

اتصاف بسياري موضوعات و پديده‌ها به صفتي كه حاكي از تأثير جهان‌بيني و اعتقادات و تفكري خاص بر پيدايش آنها باشد،مثل صفت‌(اسلام شيعي‌) براي‌ ساخته‌هاي مسلمانان ممالك مختلف،همواره مورد بحث و حتي جدل بوده و نظريات موافق و مخالفي را در پي داشته است. اين اختلاف و تنوع آرا، بخصوص در مقولاتي چون هنر،معماري،شهرسازي و موضوعاتي از اين قبيل،بيشتر مشاهده مي‌شود. بطور اجمال در اين زمينه مي‌توان گفت كه اگر پديده يا موضوعي‌ مخصوص و منحصر به جهان‌بيني،دين،اقليم،تمدن و يا مكتب خاص و يگانه‌اي بوده و در ساير(جهان‌بيني‌ها،اديان،اقاليم،تمدنها و مكاتب)موارد مشابه،سابقه و موضوعيت نداشته باشد،معمولا انتساب و اتصاف پديده يا موضوع به جهان‌بيني،دين،اقليم،تمدن و مكتبي-كه منشأ و سرچشمه آن‌ است-نيازي نمي‌باشد.براي نمونه اگرچه كعبه يا مراسم حج،خاص دين‌ اسلام است،سخن گفتن از حج اسلامي يا كعبهء اسلامي،مصطلح و متداول‌ نبوده و اصولا ضرورتي به آن نمي‌باشد؛زيرا اينها اسم خاص بوده و اسلاميت‌ را در خود مستتر دارند.در حالي كه مي‌توان از عبادت،زيارت و ازدواج اسلامي‌ سخن گفت،با توجه به وجود عبادت،زيارت و ازدواج در ساير اديان،تمدنها، مكاتب و مذاهب،براي روشن شدن وجه تمايزشان بايد به دين تعيين كنندهء مختصات آنها،اشاره كرد. در مورد برخي موضوعات و پديده‌ها،بخصوص آنچه كه مورد نظر اين‌ وجيزه است،پيش از ورود به بحث اصلي،بايد تأثير و بالاتر از آن،لزوم و اجبار تأثير جهان‌بيني بر آنها اثبات شود.براي مثال قبل از بحث و صحت و سقم و يا ويژگيهاي تعبير معماري يا هنر اسلامي،بايد در خصوص تأثيرپذيري معماري‌ و هنر،از جهان‌بيني و فرهنگ و يا پيدايش مستقل آنها بحث كرد.