دولوميتي شدن غني از آهن در طبقات كربناتي سازند باروت، منطقه گلجيك-زنجان

فرآيند دولوميتي شدن يكي از پيچيده ترين و غير قابل درك ترين فرآيندها در پترولوژي سنگ هاي رسوبي بشمار مي رود بطوريكه اين فرآيند به عنوان پرسش دولوميت از طرف Fairbridge (1957) و در سالهاي اخير به عنوان مشكل دولوميت از طرف (McKenzie 1991) مطرح گرديده است. پيچيدگي فرآيند تشكيل دولوميت و از طرفي اهميت اقتصادي ناشي از حضور سنگهاي دولوميتي در توالي رسوبي ميادين نفتي سبب شده است مطالعه اين سنگها از موضوعات جالب توجه پترولوژي سنگ هاي رسوبي تلقي گردد. بطور كلي مدل هاي دولوميتي شدن به سه گروه عمده تقسيم مي شوند كه شامل مدل هاي تبخيري و تراوش، زون هاي آميختگي آب دريائي و تدفيني است. شايان ذكر است در بررسي فرايند دولوميتي شدن مطالعات ميكروسكوپ الكتروني روبشي نيز از ابزار هاي كارامد مي باشد. در اين نوشتار لايه هاي استروماتوليتي سازند باروت در منطقه گلجيك واقع در غرب زنجان كه تحت تاثير فرآيند شديد دولوميتي شدن قرار گرفته اند براي نخستين بار با استفاده از ميكروسكوپ الكتروني روبشي مورد بررسي قرار گرفته اند. منطقه گلجيك در ۴۳ كيلومتري غرب زنجان و در پهنه ايران مركزي قرار گرفته است. سازند¬هاي رخنمون يافته در اين منطقه متعلق به زمان¬هاي پركامبرين، پالئوزوئيك و سنوزوئيك مي¬باشند كه از قديم به جديد در برگيرنده سازند¬هاي سلطانيه، باروت، زاگون، لالون، زيارت و كرج است. سازند باروت در منطقه مورد مطالعه، شامل طبقات نازك لايه از شيل هاي ميكادار ارغواني- قرمز با ميان لايه¬هاي ضخيم از سنگ آهك دولوميتي چرت¬دار است. سنگ آهك¬ها و دولوميت¬هاي استروماتوليت¬دار ضخيم لايه با ضخامت تقريبي ۴ متر و همراه با رگه كوارتزي در اين منطقه نمونه برداري شده است. بخش كربناته سازند باروت از جلبك¬هاي سبز- آبي (استروماتوليت¬ها) كه بوفور در اين طبقات مشاهده مي شود، تشكيل شده است. پتروگرافي ميان لايه¬هاي ضخيم دولوميتهاي سازند باروت با استفاده از ميكروسكوپ الكتروني روبشي نشانگر لااقل دو مرحله از دولوميتي شده در اين طبفات مي باشد. مرحله اول از دولوميتي شدن بدون آثار مشخصي از عني شدگي دولوميت نسبت به ساير عناصر است. مرحله دوم بطور مشخص از دولواسپاريت ها با باقت همرشدي تشكيل شده است كه در زمينه اي از دولوميتهاي مرحله اول قابل مشاهده مي باشند. بر ميناي طيف¬سنجي پراش انرژي پرتو ايكس تركيب شيميائي دولوميتهاي مرحله دوم نشاندهنده غني شدگي مشخصي از عنصر آهن است. در شرايط كلي غني شدگي دولوميت از عناصر آهن و منگنز در طي مراحل دياژنز انجام مي گيرد. با توجه به اينكه دولوميتهاي مرحله دوم نسبت به دولوميتهاي مرحله اول و سنگهاي آهكي ميزبان غني از عنصر آهن مي باشند، احتمال مي رود پتانسيل اكسيداسيون- احياء سيالات موثر در فرآيند دولوميتي شدن.از عوامل تاثير گذار در غني شدگي دولميتهاي مورد مطالعه از آهن باشد.