خلاصه اي از ويژگي هاي رسوبي-ساختاري گنبد نمكي هندون (ناحيه بندرعباس)

با توجه به وجود و كشف دياپيرها و گنبدهاي نمكي در بسياري از حوضه هاي رسوبي دنيا، اثرات و عملكرد آنها اهميت ويژه اي داشته است. حوضه رسوبي زاگرس از جمله اين حوضه هاست كه شناخته شده ترين و قديمي ترين سنگ هاي ادياكارن معروف به سري تبخيري هرمز را در خود جاي مي دهد. تبخيري هاي اين سري به صورت گنبدهاي نمكي در زاگرس و خليج فارس خود را نمايان مي سازد. با توجه به اهميتي كه اين گنبدهاي از لحاظ ذخيره سازي گاز، وجود تله هاي هيدروكربني و منابع اقتصادي باارزش دارند، از آغاز مطالعات زمين شناسي در ايران همواره مورد توجه زمين شناسان قرار گرفته است. مطالعات متعددي تاكنون بر روي اين سري از جنبه هاي مختلف چينه نگاري، زمان چينه اي، ژئوشيمي، سنگ شناسي و زمين ساختي صورت گرفته است. اما آنچه در اين مطالعات كمتر مورد توجه قرار گرفته است قطعات هوازده اين سري مي باشد. قطعات هوازده سري هرمز موسوم به RHD (Recycled Hormuz Debris) كه در چرخه مجدد رسوبگذاري توالي هاي رسوبي اطراف قرار گرفته اند در بررسي توقف صعود نمك اهميت زيادي دارند. اين قطعات كه بيشتر در قاعده سكانس هاي هالوكنتيكي قرار مي گيرند، شاخص خوبي براي برونزد سطحي نمك و فرسايش آن در زمان رسوبگذاري هستند. در واقع RHDها نمايانگر سن ظهور دياپير هستند. بدليل رخنمون نداشتن كامل سكانس هاي هالوكنتيكي تنها با استفاده از داده هاي لرزه اي و چاه مي توان هندسه سكانس ها و فازهاي تكتونيك نمك را در مقياس بزرگ شناسايي كرد. با اين حال با مطالعه قطعات، هندسه ها و مطالعه سطوح سكانسي رخنمون يافته در صحرا مي توان داده هاي واقعي تكتونيك نمك را با دقت بالا بدست آورد تا به عنوان شاهدي در مطالعات جامع به كار رود. براي اين منظور RHDهاي موجود در گنبد نمكي هندون (آردان) به عنوان يكي از بهترين گنبدهاي نمكي رخنمون يافته در ناحيه بندرعباس مورد مطالعه قرار گرفت. اين گنبد نمكي از ديدگاه ساختاري-رسوبي در قسمت شرقي ناحيه فارس از پهنه زاگرس چين خورده واقع شده است و به لحاظ چينه نگاري با طيف وسيعي از سنگ هاي پركامبرين پسين تا نهشته هاي عهدحاضر در ارتباط است. تأثير بالاآمدگي سري هرمز، در اين گنبد نمكي را مي توان بر توالي هاي رسوبي رخنمون يافته سازندهاي گورپي/ تاربور از كرتاسه بالايي و سازندهاي جهرم، رازك، ميشان (به انضمام بخش آهك گوري)، آغاجاري، بختياري و رسوبات عهد حاضر از دوران سوم مشاهده كرد. علاوه بر واحدهاي ذكر شده ارتفاعات قديمي هم سن باروت، زايگون و لالون در داخل اين گنبد نمكي نيز ديده مي شوند. با بررسي هاي صورت گرفته در واحدهاي رخنمون يافته به نظر مي رسد كه بيشترين فعاليت اين گنيد نمكي در زمان رسوبگذاري سازند جهرم (پالئوسن- ائوسن) صورت گرفته است وRHD ها به طور عمده در واحدهاي كربناته اين سازند مشاهده شده اند. تعداد شش توالي رسوبي شناسايي شده از سازند جهرم مورد مطالعه قرار گرفت و مشاهده گرديد كه در قاعده هر كدام از اين توالي هاي رسوبي قطعات به شدت هوازده اي از سري هرمز به رنگ سياه-متمايل به قهوه اي تيره، در اندازه هاي چند ميلي متري تا چند سانتي متري اغلب از جنس آذرين وجود دارند. مقدار و اندازه اين قطعات هوازده به سمت بالاي هر توالي كاهش مي يابد. با توجه به شواهد پالئواكولوژيكي وجود روزنبران كفي زي بزرگ (آلوئولينيد و نوموليتس) و تنوع آنها مشخص گرديد كه حداقل سن بخشي از ائوسن براي سازند جهرم در اين گنبد نمكي محرز است. با تركيب شواهد صحرايي و نتايج پالئواكولوژيكي مشخص مي گردد اين گنبد نمكي شش مرحله فرسايش سطحي و ريزش قطعات هوازده در واحدهاي كربناته اطراف و صعود مجدد بعد از هر مرحله فرسايش را داشته است. اين مراحل فرسايشي و صعود مجدد بيانگر فعاليت، فرسايش و ظهور گنبد نمكي در زمان ائوسن مياني مي باشد.