تأثير متقابل سنت‌هاي تصويري مانويت و بوديسم تبتي

ماني به عنوان پيامبري شناخته مي‌شود كه براي گسترش دين خود از تصوير بهره مي‌گيرد تا هرچه بهتر آموزه‌هاي دينش را در ناحيه‌ي وسيعي اشاعه دهد. او معتقد است كه نوگروندگان به مانويت را بايد با زبان و فرهنگ خود آنها ارشاد كرد. با اين نگاه نوشته‌هاي مانوي در باختر سخت وام‌دار مسيحيت، در ايران، هماهنگ با باورهاي ديني ايرانيان و در آسياي ميانه و چين تحت تأثير فراوان بوديسم است. هرچند تعداد آثار به دست آمده از هنر مانوي در آسياي ميانه، سين‌كيانگ و تورفان تا دون هوانگ بسيار اندك است، اما نمونه‌هاي مورد مطالعه در اين پژوهش كه دو مورد از سالم‌ترين آنهاست از دره‌ي سنگيم و مورتق به دست آمده‌اند. همانند نوشته‌هاي مانوي، در اين نواحي هنر مانوي نيز تحت تأثير فزاينده‌ي هنر بودايي است. اما با فرض اين مهم كه هنر بودايي در نواحي مختلف مشرق زمين با توجه به بستري كه در آن جاي‌گرفته‌است منحصر به همان ناحيه و متفاوت از هنر بودايي ديگر مناطق است به نظر مي‌رسد آثار به دست آمده از هنر مانوي كه تأثيرات هنر بودايي را در خود دارند تأثير گرفته از سنت تصويري بوديسم واجرايانا در ناحيه‌ي تبت هستند از طرفي مي‌توان نشانه‌هايي از هنر مانوي را در برخي آثار هنر بودايي تبت مشاهده كرد . براي اثبات چنين ادعايي ابتدا گستره‌ي جغرافيايي مورد مطالعه قرار مي‌گيرد تا بتوان درك بهتري از فاصله‌ي ميان مراكزي كه مانويت بدانجا رسيده است و نقاطي كه بوديسم واجرايانا دين غالب آنهاست به دست داد. سپس مختصري از تشابهات اعتقادي ميان مانويت و بوديسم ذكر مي‌شود. پس از آن با ارائه‌ي دو نمونه‌ي تصويري از هنر مانوي و نقاشي‌هاي بودايي تبتي،‌ ويژگي‌هاي فرمي وام گرفته شده‌ي آنها از يكديگر مورد مطالعه قرار خواهد گرفت. داده‌هاي اين پژوهش، علاوه بر نوشتار،‌ نمونه‌هاي تصويري از نقاشي‌هاي برجاي مانده‌ي مانوي و تبتي هستند كه از كتب، مقالات، اسناد و ديگر منابع تاريخي به دست آمده‌اند و با روش آيكونوگرافيك مورد تحليل قرار گرفته‌اند.