فوائد و مضرات مصرف كاكائو در كودكان و نوجوانان

اخيرا شكلات و كاكائو به عنوان يكphytochemical موضوع علمي مورد علاقه محققين بوده است. شكلات و كاكائو جز مواد گياهي هستند كه از دانه هاي درخت كاكائو در امريكاجنوبي، آمريكاي مركزي و غرب هند و آفريقا تهيه مي شوند. ميوه كاكائو حاوي پوست چرم مانند و سخت بوده و هر كدام حاوي 40 تا50 دانه ميباشد. اين ماده بيشتر در بهار و پاييز قابل برداشت است. مراحل تهيه ي كاكائو قابل مصرف شامل تخمير كردن، خشك كردن، برشته كردن و خرد كردن دانه ها در طي 3 تا 9 روز مي باشد. پس از آن ماده ي حد واسط به نام توده كاكائو(cacao mass) تهيه ميشود و براي تبديل آن به شكلات بايد شكر و مواد نگهدارنده و گاهي چربي هاي ديگر افزوده شود. نيمي از دانه هاي كاكائو را چربي تشكيل داده است باقي مانده آن شامل 20% پروتيين، 16% نشاسته، 26% فيبر، 36/0% كافئين و 33% ديگر مواد ميباشد. كاكائو در بردارنده مواد معدني است. اين ماده خواص مغذي داشته و به علت وجود تئوبرومين خواص تحريك كننده سيستم اعصاب مركزي، افزايش دهنده اشتها و ديورتيك (ادرارآور) نيز دارد. مقدار كم كافئين موجود در كاكائو باعث كاهش خستگي و افزايش هوشياري ميشود گرچه در ميزان بالا مضر ميباشد. تاثيرات كاكائو بر سيستم اعصاب مركزي بسيار كمتر از قهوه بوده به طوريكه مقدار متوسط شكلات حاوي 6 ميلي گرم كافئين اين درحالي است كه يك فنجان قهوه 100تا150 ميلي گرم كافئين دارد. ولي خاصيت ديورتيك كاكائو بسيار بيشتراز قهوه است. از مواد ديگر كاكائو ميتوان به فنيل اتيلامين اشاره كرد كه بسيار شبيه به آمفتامين بوده بنابراين شبيه به محرك عمل ميكند. كاكائو داراي تريپتوفان است كه باعث افزايش ترشح سروتونين ميشود و اثر ضد افسردگي و ضد اضراب اعمال ميكند. همچنين اندورفين داخل كاكائو باعث افزايش ترشح مواد تسكين دهنده طبيعي در بدن شده و درنتيجه روحيه ي بالا و كاهش درد را به دنبال دارد. فنول كاكائو كه در چايي، ميوه و سبزيجات هم وجود دارد ريسك بيماري هاي قلبي-عروقي و سرطان را كاهش ميدهد. بيشتر مردم شكلات و كاكائو را به اين علت كه حس خوبي ايجاد ميكند، استفاده ميكنند. محققان دريافتند كه اين ماده فوايد بسياري نيز براي بدن دارد. مقدار بالاي چربي در اين ماده آن را به منبع با كالري بالا تبديل كرده است (هر گرم شكلات حاوي 470 تا 528 كيلوكالري ميباشد). ولي به علت وجود اسيد هاي چرب اشباع، كاكائو باعث افزايش كلسترول در افراد نميشود. علاوه بر آن، اين ماده سرشار از مواد معدني شامل كروم، آهن، منيزيم، فسفر و پتاسيم است. از جمله خواص اين ماده غذايي ميتوان به خاصيت آنتي اكسيداني اشاره كرد كاكائو به علت دارا بودن پروسيانيد و پلي فنول شبيه سبزيجات و چايي، يك آنتي اكسيدان قوي ميباشد. اين آنتي اكسيدان هاي طبيعي باعث كاهش راديكال هاي آزاد در بدن ميشوند. آنتي اكسيدان ها در جلوگيري از پيري و تنظيم عملكرد سيستم ايمني و جلوگيري از عفونت ها و بيماري هاي خود ايمني نقش دارند و اثرات ضد سرطان نيز براي اين ماده گزارش شده است. همچنين كاكائو منبع غني از فلاونوئيد است كه تحقيقات اپيدميولوژيك اثرات فلاونوئيد را در پيشگيري از بيماري هاي قلبي- عروقي نشان داده اند. همچنين نشان داده شد كه فلاونوئيد در شكلات بسيار قويتر از آسكوربيك اسيد در پيشگيري از اكسيد شدن چربي در بدن عمل ميكند. همچنين اپيكاتكين و كاتكين در كاكائو مانع از تجمع پلاكت ها و التهاب با جلوگيري از توليد اينترلوكين، در بدن ميشوند. همچنين زمان لخته شدن نمونه هاي خوني را طولاني تر ميكند اين ماده اثر شبه آسپيرين در هموستاز بدن اعمال ميكند. كاتكين برداشت ليپوپروتيين توسط ماكروفاژ را مهار ميكند، بنابراين از اكسيداسيون و توليد راديكال آزاد جلوگيري ميكند. از طرف ديگر كاكائو كمك به توليد نيتريك اكسايد ميكند و درنتيجه از افزايش فشارخون جلوگيري ميكند. در افرادي كه شكلات بيشتري مصرف ميكردند مقدار بالاي نيتريك اكسايد در خون آن ها اندازه گيري شد. از مضرات ذكر شده براي اين ماده ميتوان به موارد زير اشاره كرد. كافئين موجود در شكلات و كاكائو با بسياري بيماري هاي انسان رابطه دارد به طور مثال درآسيب شناسي بيماري هاي قلبي- عروقي نقش مضر اين ماده ديده شده است مطالعات بسياري در كودكان در اين زمينه انجام شده است و نشان دادند در حاليكه متابوليز كافئين در كودكان زير يك سال به آرامي صورت مگيرد ولي در نوجوانان همانند افراد سيگاري متابوليز دو برابر سريع ميباشد. همچنين اثرات كافئين در زنان باردار با ناهنجاري هاي مادرزادي، كاهش رشد جنين، كاهش وزن موقع تولد نوزاد، تاثيرات رفتاري، مشكلات نازايي وسقط همراهي داشته است. در مطالعات ديده شده است كه در كودكان با مشكلات رفتاري مانند بيش فعالي، شكلات و كاكائو تشديد كننده اين سندرم هستند. در بعضي مطالعات ديده شده است كه شكلات تحريك كننده حمله هاي ميگرن و سردرد تنشي در بعضي افراد كه حساس به اين ماده هستند، بوده است. تئوبرومين در كاكائو باعث ريلكس شدن دريچه مروي معده شده كه خود باعث افزايش ريفلاكس و سوزش پشت جناغ ميشود. همچنين شكلات و كاكائو به عنوان يكي از تحريك كننده هاي حساسيت پوستي در كودكان ميباشد. در اين خصوص گزارشاتي در مورد بروز و اسكوليت در اثر كاكائو در كودكان نيز ديده شده است. مصرف متوسط شكلات و كاكائو براي كودكان و نوجوانان مفيد تلقي ميشود و عدم زياده روي در مصرف اين ماده از مضرات آن جلوگيري ميكند. به طور كلي كودكاني كه بيشتر از سه سال دارند، به شرطي كه روزانه از 25 گرم تجاوز نكند و اثرات منفي‌اي روي آن‌ها ظاهر نشود، مي‌توانند شكلات بخورند. چربي كاكائو به خودي خود باعث افزايش كلسترول نمي‌شود. اما وقتي با چربي‌هاي ديگر تركيب شود، ممكن است اثرات منفي‌ روي سطح كلسترول خون داشته باشد. بنابراين مهم است كه چه برند شكلات يا كاكائويي مصرف مي شود.